||రతనజీ సాఈసమాగమో నామ చతుర్దశోధ్యాయః||

శ్రీ సాఈసచ్చరిత 

|| అథ శ్రీసాఈసచ్చరిత || అధ్యాయ ౧౪ వా||

||శ్రీ గణేశాయ నమః||శ్రీ సరస్వత్యై నమః|| 

||శ్రీ కులదేవతాయై నమః||శ్రీ సీతారామచంద్రాభ్యాం నమః|| 

||శ్రీ సద్గురుసాఈనాథాయ నమః||

జయ సాఈనాథా సంతవరా | జయ జయ దయాళా గుణగంభీరా | 
జయ నిర్వికారా పరాత్పరా | జయ జయ అపారా నిరవద్యా | ||౧|| 

1. జయ సాయినాథా! సాధు సంతుల్లో గొప్పవాడా! జయ జయ దయాళూ! గంభీరమైన గుణంగలవాడా! జయ నిర్వికారా! పరాత్పరా! జయ జయ అనంతా! నిరవద్యా!

ఠేవూని అలక్ష్యీ దృష్టీ | నిజభక్తార్థ దయా పోటీ | 
నానామిషే భక్తాంసీ భేటీ | దేఊని సంకటీ తారిసీ | ||౨|| 

2. మీ భక్తులపై మీకున్న దయతో, వారికి తెలియకుండానే, వారిని గమనిస్తూ, ఏదో ఒక సాకుతో వారిని కలుసుకొని, వారి కష్టాలనుండి, వారిని తరింప చేస్తారు. 

కరావయా దీనోద్ధార | హాహీ ఎక లీలావతార | 
భక్తదుర్వాసనా దుర్ధర | దుష్ట నిశాచర వధావయా | ||౩|| 

3. దీనులను ఉద్ధరించటానికి, భక్తులలో ఉండే చెడు గుణాలనే దుష్టులైన రాక్షసులను, హత మార్చటానికి, మీరు అవతరించారు. 

సద్భావే దర్శనా జే జే ఆలే | తే తే స్వానందరస ప్యాలే | 
అంతరీ ఆనందనిర్భర ధాలే | డోలూ లాగలే ప్రేమసుఖే | ||౪|| 

4. మంచి మనసుతో మీ దగ్గరకు వచ్చిన వారు, ఆత్మ రూపాన్ని తెలుసుకుని, అంతు లేని ఆనందాన్ని పొందారు. వారి మనసు సంతోషంతో నిండిపోయి, ప్రేమ, సుఖంలో ఊగి పోయారు. 

ఎవంగుణ సాఈసమర్థ | హీన దీన మీ అతివినీత | 
తయాంచియా చరణాప్రత | సాష్టాంగ ప్రణిపాత దీనాచా | ||౫|| 

5. ఇలాంటి మంచి గుణాలతో కూడుకున్న సాయి సమర్థుల పాదాలపై, హీనుణ్ణి, దీనుణ్ణి అయిన నేను ఎంతో వినయంగా నమస్కారం చేస్తున్నాను. 

ఆతా పూర్వకథానుసంధాన | కృష్ణ శ్వాన భక్షితా దధ్యోదన | 
జాహలే హిమజ్వరాచే నిరసన | కథా నివేదన జాహలీ | ||౬|| 

6. ఇప్పుడు వెనుకటి అధ్యాయంలో చెప్పిన సంగతులను గమనిద్దాం. నల్ల కుక్కకు పెరుగన్నం పెట్టగా, బాళాయొక్క చలి జ్వరం తొలగిపోయిన కథ అయింది. 

దుర్ధర వాఖా ఆణి మోడసీ | అంగులీ తర్జన తరణమాత్రేంసీ | 
భర్జిత భూఈమూగ సేవావయాసీ | దేఊని నాహీంశీ జాహిలీ | ||౭|| 

7. అలాగే, భయంకరమైన కలరా రోగం, చూపుడు వ్రేలుతో బాబా బెదరించిన తరువాత, జావ త్రాగించగా తొలగిపోవటం, వేయించిన వేరు శనగపప్పు తినిపించగా విరోచనాలు మాయమై పోవటం, 

తైసాచ ఎకాచా పోటశూళ | ఎకాచా కర్ణరోగ సమూళ | 
ఎకా క్షయరోగ మహాప్రబళ | కైసా నిర్దళలా దర్శనే | ||౮|| 

8. ఒకరి కడుపు నొప్పి, మరొకరి చెవి పోటు, ఇంకొకరి ఘోరమైన క్షయ రోగం, ఇవన్నీ సాయి దర్శనంతోనే మాయమై పోవటం గురించి విన్నాం. 

కైసే శ్రీసాఈకృపేకరూన | భీమాజీ జాహలే సుఖసంపన్న | 
సాఈలాగీ కృతజ్ఞతా పూర్ణ | చరణీ శరణ అఖండ | ||౯|| 

9. క్షయ రోగంతో చావు ముఖంలో ఉన్న భీమాజి, సాయి దర్శనంతోనే రోగాన్ని తొలగించుకొని, సాయి మీద కృతజ్ఞతతో, సాయి పాదాలకు పూర్తిగా శరణుజొచ్చాడు. 

తైసాచి అభినవ హాహీ ప్రకార | హాహీ అపూర్వ చమత్కార | 
శ్రోతియా శ్రవణార్థీ బహు ఆదర | జాణోని సాదర కరీతసే | ||౧౦||

10. ఇప్పుడు, అంతే వింతైన, అంతే అద్భుతమైన కథను, శ్రోతలు చాలా ఆదరంతో వినడానికి కుతూహలంగా ఉన్నారని తెలిసి, వినిపిస్తున్నాను. 

శ్రోతీ నసతా సావధాన | కైసే యేఈల వక్త్యాసీ స్ఫురణ | 
కైసే గుణా చఢేల కథన | కైసే తే రసపూర్ణ హోఈల | ||౧౧|| 

11. శ్రోతలు సావధానులై వినక పోతే, చెప్పేవారికి కథ ఎలా స్ఫురిస్తుంది? కథనం గొప్పగా ఎలా ఉంటుంది? కథ ఎలా రసవంతమౌతుంది? 

వక్తా కాయ కరీల కథన | సర్వథైవ తో శ్రోతయా ఆధీన | 
శ్రోతేచ తయాచే అవలంబన | రసవర్ధన తేణేనీ | ||౧౨|| 

12. చెప్పేవారు కథను ఎలా వివరించగలరు? చెప్పేవారు ఎప్పుడూ వినేవారి అధీనంలో ఉంటారు. వినేవారే అతని ఆధారం. వారి వల్లే కథలోని మాధుర్యం ఎక్కువ అవుతుంది. 

ఆధీంచి హే సంతచరిత్ర | స్వభావేంచి గోడ బాహ్యాభ్యంతర | 
గోడ సంతాంచే ఆహార విహార | సహజోద్గారహీ గోడ | ||౧౩|| 

13. ఇది సత్పురుషుల చరిత్ర. అందుకే, సహజంగా అన్ని విధాల మధురం. సత్పురుషుల ఆహార విహారాలు మధురం. సహజంగా పలికే వారి మాటలు అంతే మధురం. 

చరిత్ర నవ్హే హే స్వానందజీవన | సాఈమహారాజ దయాధన | 
ప్రేమే భక్తాంలాగూన | వర్షలే సాధన నిజస్మరణా | ||౧౪|| 

14. ఇది కేవలం వారి జీవిత చరిత్ర కాదు. దయతో సాయి మహారాజు, తమ భక్తులు తమను తలచుకోవటానికి ఉపయోగించే సాధనంగా, ఈ ఆత్మ రూపమనే అంతు లేని ఆనందాన్ని, ప్రేమతో ఇందులో కురిపించారు. 

గోష్టీ సాంగత ప్రవృత్తీచ్యా | మార్గాస లావీత నివృత్తీచ్యా | 
ఏశా ప్రపంచపరమార్థాచ్యా | సత్పురూషాంచ్యా యా కథా | ||౧౫|| 

15. దేహంతో ఉన్నప్పుడు ఈ ప్రపంచంలో ఎలా నడుచుకోవాలి అని చెబుతూనే, మనల్ని వైరాగ్య మార్గంలో ప్రవేశ పెడతారు. ఇలా లౌకికాన్ని, పరమార్థాన్ని, రెండింటినీ మనకు నేర్పించే ఒక సత్పురుషుని కథ ఇది. 

హేతు తరీ హేచ అసావే | కీ సంసారీ సుఖే వర్తావే | 
పరి నిత్య సావధ రాహావే | సార్థక కరావే దేహాచే | ||౧౬|| 

16. ప్రపంచంలో సుఖంగా ఉంటూనే, పరమార్థం గురించి జాగ్రత్తగా ఉంటూ, సావధానంగా, మనిషి జన్మను పొందటంలో ఉన్న ఉద్దేశాన్ని సాధించాలి. 

అనంత పుణ్యాఈచ్యా బళే | అవచటే జీవా నరదేహ మిళే | 
త్యాంతహీ పరమార్థ జయా ఆకళే | భాగ్యే ఆగళే తే ఎక | ||౧౭|| 

17. ఆశించకుండానే, ఎన్నో జన్మల పుణ్య ఫలంగా, జీవునికి ఈ మనిషి దేహం లభిస్తుంది. దేహంలో ఉన్న పరమార్థాన్ని తెలుసుకున్న వారు అదృష్టవంతులు. 

తేథేంహీ జో కరీనా సార్థక | జన్మలా భూభార తో నిరర్థక | 
పశూహూని కాయ అధిక | జగణ్యాచే సుఖ తయాలా | ||౧౮|| 

18. ఈ దేహంతో పుట్టడం వెనుక ఉన్న ఉద్దేశాన్ని అర్థం చేసుకోలేని వారు, భూమికి భారంగా అర్థం లేకుండా పుట్టినట్లే. అటువంటి వారికి, పశువు అనుభవించే సుఖానికంటే ఎక్కువ సుఖం ఏం లభిస్తుంది? 

ఆహార నిద్రా భయ మైథున | యాంహూని కాంహీ న జాణే జో ఆన | 
తో నర కేవళ పశూసమాన | పుచ్చ¹ విషాణవిరహిత | ||౧౯|| 

19. ఆహారం, నిద్ర, భయం, సంభోగం ఈ నాలుగు తప్ప వేరే దేనినీ ఎరుగని మనుషులు, కేవలం కొమ్మలు, తోకలేని పశువుతో సమానులు. 

కాయ యా నరజన్మాచీ మహతీ | ఎణేంచి సాధేల భగవద్భక్తీ | 
పాయీ లాగతీల చారీ ముక్తి | నిజాత్మప్రాప్తి ఎణేంచి | ||౨౦||

20. ఎంతో గొప్పదైన ఈ మనిషి జన్మ వలనే దేవుడి మీద భక్తిని సాధించగలం. ఈ దేహంతోనే నాలుగు ముక్తులు, మరియు ఆత్మ గురించి తెలుసుకోవటం కూడా జరుగుతుంది. 

మేఘమండళీ విద్యుల్లేఖా | సంసార హా చంచల తిజసారిఖా | 
ఎథే² కాలాహిగ్రస్త లోకా | సుఖాచీ ఘటికా దుర్మిళ | ||౨౧|| 

21. మబ్బులపైని మెరుపు తీగవలె ఈ ప్రపంచం క్షణికమైనది. చావు భయంతో బ్రతికే లోకులకు, సుఖ ఘడియలు చాలా తక్కువ.

మాతా పితా భగినీ భ్రాతా | దారా పుత్ర సుతా చులతా | 
నదీప్రవాహీ కాష్ఠే వాహతా | ఎకత్ర మిళతాత తైసే హే | ||౨౨|| 

22. తల్లి తండ్రి, అన్నా చెల్లి, భార్యాభర్త, కొడుకు కూతురూ, పెదతండ్రి పినతండ్రి, వీరంతా నదీ ప్రవాహంలోని కర్రలవలెనే ఒక చోట కలిసి ఉన్నట్లుగా ఉంటారు. 

దిసలీ క్షణ ఎక ఎకవట | లాటేసరసీ ఫాటాఫూట | 
హోఊని పడే జై తాటాతూట | జుళేనా తో ఘాట పునశ్చ | ||౨౩|| 

23. ఒక క్షణం ఆ కర్రలు కలిసి ఉన్నట్లు కనిపించినా, అలల తాకిడికి విడిపోయి, మరల కలుసుకోవు. అలాగే వీరూ కలుసుకోరు. 

సాధిలే న ఆత్మహిత జనీ | వ్యర్థ శిణవిలీ తయానే జననీ | 
లాగల్యావీణ సంతాంచే చరణీ | హోఈల హానీ జన్మాచీ | ||౨౪|| 

24. తమ మంచిని పొందలేని జనులు కన్నతల్లిని అనవసరంగా కష్టపెట్టిన వారే. సత్పురుషుల పాదాలను ఆశ్రయించక పోతే ఈ జన్మ దండుగ. 

ప్రాణీ జేవ్హా జన్మాస ఆలా | తేవ్హాంచి మృత్యుపంథా లాగలా | 
మగ ఆజ ఉద్యా కీ పరవాంలా | విశ్వాసలా నర ఫాసలా తో | ||౨౫|| 

25. జీవుడు పుట్టిన వెంటనే, చావు మార్గంలో పడతాడు. ఇవాళో రేపో ఎల్లుండో తెలియని, ఈ జన్మను నమ్ముకుంటే మనిషి మోసపోయినట్లే. 

ఠేవావే యా మరణాచే స్మరణ | దేహ కేవళ కాళాచే వైరణ | 
ఏసే యా ప్రపంచాచే లక్షణ | సావధాన అసావే | ||౨౬|| 

26. అందుకే ఎప్పుడూ చావును గుర్తుంచుకోవాలి. ఈ దేహం కాలయమునికి ఆహారం. ఇది ఈ ప్రపంచ లక్షణం. అందుకే ఎప్పుడూ జాగ్రత్తగా ఉండాలి. 

వ్యవహారీ పాఊల ఠేవితా చౌకస | పరమార్థ పావేల అప్రయాస | 
మ్హణూని ప్రపంచీ నసావా ఆళస | పురూషార్థీ ఉదాస అసూ నయే | ||౨౭|| 

27. లౌకికమైన వ్యవహారాలలో జాగ్రత్తగా నడుచుకుంటే, పరమార్థం దానంతట అదే లభిస్తుంది. ఈ ప్రపంచ వ్యవహారాలలోను, ధర్మ అర్థ కామ మోక్షం అనే పురుషార్థాలను సాధించుకోవడంలోనూ, సోమరితనం, ఉదాసీనత పనికి రావు. 

ప్రేమే సాఈకథా పరిసతీ | తయాంసీ హోఈల నిఃశ్రేయసప్రాప్తీ | 
సాఈచరణీ వాఢేల భక్తి | సుఖసంవిత్తి లాధేల | ||౨౮|| 

28. సాయి కథను ప్రేమతో వింటే, శుభం కలుగుతుంది. సాయి పాదాల మీద భక్తి పెరిగి, సుఖమనే నిధి మనకు దొరకుతుంది. 

జయాంసీ సాఈంచే ప్రేమ పూర్ణ | తయాంసీ హే కథాంచే సాంఠవణ | 
దేఈల పదోపదీ ఆఠవణ | సాఈచరణపంకజాంచీ | ||౨౯|| 

29. సాయిని చాలా గాఢంగా ప్రేమించే వారికి, ఈ కథలు సాయి పాద కమలాలను ప్రతి క్షణమూ గుర్తుకు తెస్తాయి. 

నిఃశబ్దాచే శబ్దే కథన | అతీంద్రియాచే ఇంద్రియే సేవన | 
కితీహీ కరా హే కథామృతపాన | పూర్ణ సమాధాన దుర్లభ | ||౩౦||

30. మాటలతో వర్ణించలేని వారి మహిమను, ఈ కథలు మాటలతో వివరిస్తుంది. ఇంద్రియాలకు అందని వారిని, ఇంద్రియాలతో సేవించేలా చేస్తుంది. ఈ కథామృతాన్ని ఎంత త్రాగినా, తృప్తి అనేది అసలు దొరకదు. 

అతర్క్య సంతాంచే విందాన | అనిర్వచనీయ తన్మహిమాన | 
తయాచే వాచే పూర్ణ కథన | కరాయా కోణ సమర్థ | ||౩౧|| 

31. సాధు సంతుల లీలలు అంతులేనివి, ఊహకు అందనివి. వారి మహిమలు వర్ణించజాలనివి. వానిని మాటలలో పూర్తిగా చెప్పగల సమర్థులెవరు? 

నిత్య పడతా యా కథా శ్రవణీ | సాఈ దిసలే నిత్య నయనీ | 
మనీ ధ్యానీ దివారజనీ | స్మరణీ చింతనీ రాహీల | ||౩౨|| 

32. ప్రతి రోజూ చెవులలో ఈ కథలు పడుతుంటే, సాయి ఎల్లప్పుడూ కళ్ళల్లో మెదులుతుంటారు. రాత్రి, పగలూ మన ఆలోచనలలో, మనం చేసే ధ్యానంలో వారు ఉంటారు. 

దిసూ లాగేల జాగృతి స్వప్నీ | ఆసనీ శయనీ ఆణి భోజనీ | 
 సవేంహీ యేఈల గమనాగమనీ | జనీ వనీ నిరంతర | ||౩౩|| 

33. మేలుకొని ఉన్నప్పుడు, కలలో, కూర్చున్నా, లేచినా, భోజనం చేస్తున్నా, పడుకున్నా, జనుల మధ్య ఉన్నా, అడవిలోకి వెళ్ళినా, ఎక్కడున్నా వారు ఎల్లప్పుడూ మన వెంటే ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది. 

ఏసా యేతా నిదిధ్యాసనీ | మన పావేల స్థితీ ఉన్మనీ | 
ఏసే హోఊ లాగతా అనుదినీ | చిత్త చైతన్యీ సమరసేల | ||౩౪|| 

34. ఈ రకంగా నిధి ధ్యాసనలను చేస్తే, మనసు ఉన్మని స్థితిని పొందుతుంది. ఇలా రోజూ జరుగుతుంటే, మనసు ఈ విశ్వంలో ఉన్న చైతన్యంతో లీనమౌతుంది. 

ఆతా పుఢీల కథేచీ సంగతీ | అసే జీ కథిలీ పూర్వాధ్యాయాంతీ | 
కరూ తిచా ఉపక్రమ సంప్రతీ | సాదర శ్రోతీ హోఈజే | ||౩౫|| 

35. ఇక ఇప్పుడు తరువాతి కథ సంగతి. వెనుకటి అధ్యాయంలో చివర చెప్పిన కథను మొదలు పెడతాను. శ్రోతలు శ్రద్ధగా వినండి. 

భావభక్తీచీ శిరాపురీ | కితీహీ ఖా సదా అపురీ | 
జరీ ఆకంఠ సేవిలీ తరీ | తృప్తి న పరిపూర్ణ కధీహీ | ||౩౬|| 

36. భక్తి భావమనేది పూరి హల్వాలాంటిది. ఎంత ఎక్కువ తింటే, ఇంకా తినాలని అనిపిస్తుంది. గొంతు దాకా తినినా, ఎన్నడూ పూర్తిగా తృప్తి కలగదు. 

అసో ఆతా హీ దుసరీ కథా | శ్రోతా ఆపణ సాదర పరిసతా | 
సంతదర్శన సార్థకతా | హోఈల దృఢతా మనాచీ | ||౩౭|| 

37. పోయిన అధ్యాయంలో చెప్పిన కథలాంటిదే ఇప్పుడు ఇంకొక కథ. శ్రోతలు శ్రద్ధగా వింటే, సత్పురుషుల దర్శనంయొక్క మహత్వం గురించి నమ్మకం కలిగి జన్మ తరిస్తుంది. 

బాబా న బాహ్యతః కాంహీచ కరీత | స్థాన సోడూని కోఠే న జాత | 
పరి బైసల్యా స్థళీ సర్వ జాణత | అనుభవ దేత సకళా జనా | ||౩౮|| 

38. పైకి కనిపించేలా, బాబా ఏమీ చేసేవారు కాదు. తామున్న చోటు విడిచి ఎక్కడికీ వెళ్ళేవారు కాదు. కాని కూర్చున్న చోటే అన్నీ తెలుసుకునే వారు. వాటి గురించి మిగతా వారికి అనుభవం కలిగించేవారు. 

జే సత్తత్వహీ నిజపిండీ | తేంచి కీ అఖిల బ్రహ్మాండీ | 
కాయేచీ కరోని కురవండీ | అఖండిత అవలోకా | ||౩౯|| 

39. మన దేహంలో ఉండే బ్రహ్మ అనే సత్‍ తత్వమే ఈ బ్రహ్మాండమంతా ఉంది. ఇది గుర్తుంచుకొని, ఈ దేహం మీద ఉన్న మోహాన్ని మరచి, మనలో ఉన్న బ్రహ్మను బయట కూడా చూడాలి. 

త్యా సత్తత్వాసీ జో శరణ | సర్వాంసాఠీ తయా ఎకత్వ జాణ | 
నానాత్వాచే కేలియా ధారణ | జన్మ మరణపరంపరా | ||౪౦||

40. ఈ నిజాన్ని తెలుసుకుని, మనలో ఉన్న ఆ బ్రహ్మకు శరణుజొచ్చితే, అందరూ ఒకటే అన్న భావం కలుగుతుంది. అలా కాక, అంతా వేరు అనే భావముంటే, చావు పుట్టుకల చక్రం తప్పదు. 

నానాత్వ స్థాపణారీ బుద్ధి | అవిద్యాచ జాణావీ త్రిశుద్దీ | 
గుర్వాగమే చిత్తశుద్ది | స్వరూపస్థితి తేణేనీ | ||౪౧|| 

41. జీవాత్మ వేరు, పరమాత్మ వేరు అనే ఈ వేరు భావాన్ని కలిగించేది బుద్ధియొక్క అజ్ఞానమే అని కాయా, వాచా, మనసా తెలుసుకోవాలి. గురువు సహవాసంతో మనస్సు శుద్ధి చేయబడి, ఆత్మయొక్క అసలైన రూపం గురించి జ్ఞానం కలుగుతుంది.

అవిద్యేపాసావ నివృత్తి | తీచ ఎకత్వాచీ ప్రాప్తి | 
అణుమాత్ర అసతా భేద చిత్తీ | అనన్య స్థితి తీ కైంచీ | ||౪౨|| 

42. అజ్ఞానాన్ని తొలగించుకోవటమే జీవాత్మ పరమాత్మ ఒకటే అనే జ్ఞానాన్ని పొందినట్లు. అజ్ఞానం తొలగి పోతే, అంతా ఒక్కటే అన్న జ్ఞానం కలుగుతుంది. వేరు అనే బుద్ధి మనసులో ఏ కొంచెం ఉన్నా, ఒకటే అన్న భావం ఎలా ఉంటుంది? 

బ్రహ్మాది స్థావరాన్త | జే జే ఉపాధిసమన్విత | 
అవివేకియా అబ్రహ్మవత్‍ | ఓతప్రోత బ్రహ్మ తే | ||౪౩|| 

43. బ్రహ్మనుండి మొదలై ఈ జగత్తులో ఉండే కదలిక లేని వస్తువుల వరకు, కొన్ని తమ స్వభావానికి సరిపడేటట్టు, బ్రహ్మకంటే వేరు అనే గుణాలను చూపిస్తాయి. అజ్ఞానులకు అవి నిజంగానే వేరు అని అనిపిస్తుంది. కాని నిజానికి అన్నింటా ఈ బ్రహ్మ తత్వమనేది హారంలోని దారంలాగ ఇమిడి ఉంటుంది. 

తే సకల విజ్ఞానఘనస్వభావ | సంసారధర్మా జేథ అభావ | 
నామరూపాంచా పుసిలా ఠావ | నిరవయవ బ్రహ్మ తే | ||౪౪|| 

44. జగత్తంతా బ్రహ్మ ఒక్కటే. ఆ బ్రహ్మకు వేరు వేరు భాగాలు లేవు. జగత్తంతా బ్రహ్మ అయినప్పటికీ, ఆ జగత్తు చేసే పనులలో ఆ బ్రహ్మకు ఆసక్తి లేదు. ఏ రకమైన పేరు కాని, ఆకారం కాని, లేనిదే ఆ బ్రహ్మ. 

ఉపాధిస్వభావభేదే | అవిద్యామోహాది ప్రమాదే | 
నానాత్వీ హే చిత్త లోధే | ఎకత్వబోధే స్వస్థ హో | ||౪౫|| 

45. తమ స్వభావం వలన బ్రహ్మకంటే వేరుగా కనిపించే వస్తువుల గురించిన అజ్ఞానం, ఆ వస్తువుల మీద మోహంతో, వేరు తత్వానికి అలవాటు పడ్డ మనసుకు, ఒకటే అన్న జ్ఞాన బోధతో నెమ్మది కలుగుతుంది. 

మీ వేగళా జన వేగళే | ఏసే న జయా కాంహీ నిరాళే | 
అఖండైకరసపూర్ణ జే భరలే | దుజే న ఉరలే తయాతే | ||౪౬|| 

46. ‘నేను వేరు, మిగతా వారు వేరు’ కాదు. వేరుగా ఏదీ లేదు. అంతటా ఒకటే అనే తత్వం నిండి ఉంది కాని, వేరుగా మరేదీ లేదు. 

నామరూప కార్య కరణే | యా సర్వ ఉపాధి సమజణే | 
 నానాత్వ సర్వథైవ త్యజణే | బ్రహ్మ హోణే తే హేంచ | ||౪౭|| 

47. వేరు వేరు పేరులను, వేరు వేరు రూపాలను, అవి చేసే పనులన్నీ వేరుగా ఉంటాయని తెలుసుకొని, ఈ వేరు బుద్ధిని వదిలివేయటమే బ్రహ్మ కావటం. 

మీచ ఎక అవఘా పాహీ | మజవీణ రితా ఠావ నాహీ | 
వ్యాపూని అశేష దిశా దాహీ | నాహీంచ కాంహీ మదన్య | ||౪౮|| 

48. ‘ఈ జగత్తంతా, పది దిక్కులలోనూ నేనే నిండి ఉన్నాను. నేను లేని చోటంటూ ఎక్కడా లేదు. నా కంటే వేరు ఎవరూ లేరు’. 

హేచి భావనా దృఢ ధరావీ | మాయా భూల దూరీ సారావీ | 
మజవీణ నాహీ వస్తు పరావీ | ఆవరావీ నిజదృష్టి | ||౪౯|| 

49. అనే భావాన్ని మనసులో దృఢ పరచుకుని, ఈ మాయ పుట్టించే భ్రమను తొలగించు కోవాలి. నా కంటే వేరయినది ఏదీ లేదు అని తెలుసుకుని, మనసును ఆత్మలో లీనం చేసుకోవాలి. 

శ్రోతయా సహజ యేఈ సంశయ | తరీ హా భేద కైసా హోయ | 
జీవ జ్ఞాతా బ్రహ్మ జ్ఞేయ | కోణ ఉపాయ హా జాయా | ||౫౦||

50. ఈ వేరు అనే భావం అసలు ఎలా పుట్టింది? అని శ్రోతలకు సంశయం కలగటం సహజమే. జీవుడు ‘జ్ఞాత’ - అంటే తెలుసుకునే వాడు. బ్రహ్మ ‘జ్ఞేయం’ - అంటే తెలుసుకోవాలిసింది. ఏ ఉపాయంతో ఈ జ్ఞాత, జ్ఞేయం రెండూ వేరు అనే భావం తొలగిపోతుంది? 

భేదబుద్ది రతిప్రమాణ | అనన్యత్వ పాడీ ఖాణ | 
తాత్కాళ ఉత్పాదీ నానాపణ | జన్మ మరణకారణా | ||౫౧|| 

51. ఏ కొంచెం కూడా వేరు అనే బుద్ధి ఉన్నా, ఒకటే అనే భావం తొలగిపోయి, చావు పుట్టుకలకు కారణమైన అనేకత్వం అనే భావాన్ని కలిగిస్తుంది. 

అవిద్యా తిమిర దృష్టి | లోపతా లోపే సకళ సృష్టి | 
సస్వరూపైక భరేల దిఠీ | నానాత్వ ఉఠాఉఠీ పళేల | ||౫౨|| 

52. అజ్ఞానమనే చీకటి తొలగిపోతే, ఎన్నో రకాలుగా కనిపించే ఈ సృష్టి కరిగిపోయి, వాటిలో ఉండే ఒక్క ఆత్మ రూపమే అంతటా కనిపిస్తుంది. 

శుద్దోదకీ శుద్ధోదక | ఘాలితా హోతే నిఖిళ ఎక | 
పూర్వాపార సమరసే దేఖ | ఓళఖ నురే భేదాచీ | ||౫౩|| 

53. మంచి నీటిలో మంచి నీటిని పోస్తే, అంతకు మునుపు వేరు వేరుగా ఉన్నా, అంతా ఒకటిగా కలిసిపోయి, రెండూ ఒకటిగానే కనిపిస్తాయి. వేరు అనే భావం మిగలదు. 

కాష్ఠాకార భిన్న భిన్న | పరి తీ అగ్నిస్వరూపే అభిన్న | 
తో తో అవిచ్చిన్న ఆకారహీన | స్వయే విలీన నిజరూపీ | ||౫౪|| 

54. కర్రలు వేరు వేరు ఆకారాలలో ఉన్నా, నిప్పులో కాలుతున్నప్పుడు తమ ఆకారాలని కోల్పోయి, నిప్పు ఆకారంతో కలిసిపోతాయి. అంతా నిప్పుగానే కనిపిస్తాయి. 

ఏసేంచ ఆత్మైక్య విజ్ఞాన | నలగే అన్య ప్రతిపాదన | 
ఆత్మా సర్వాంభూతీ పరిపూర్ణ | రూపవిహీన సర్వథా | ||౫౫|| 

55. అలాగే, ఆత్మ ఒక్కటే అనే జ్ఞానం, ఇంతకంటే వేరే ప్రమాణాలతో చూపించాల్సిన అవసరం లేదు. ఏ రూపమూ లేకుండా, ఆత్మ ఎప్పుడూ అన్ని ప్రాణులలో పూర్తిగా ఉంటుంది. 

విపరీత అధ్యారోప³ నిమిత్త | తేణే భ్రమిత సర్వదా చిత్త | 
జన్మమరణాది దుఃఖే అనుభవిత | ప్రాణీ దుశ్చిత్త సర్వదా | ||౫౬|| 

56. నిజంకాని, విరుద్ధమైన, కొన్ని భావాల కారణంగా మనసు ఎప్పుడూ, ఉన్నది లేనట్లూ, లేనిది ఉన్నట్లూ అనుకుని, చావు పుట్టుకల దుఃఖాలను అనుభవిస్తూ, జీవులు ఎప్పుడూ శాంతి లేకుండా ఉంటారు. 

త్యాగూని నామరూపాది ఉపాధీ | విశుద్ధ విజ్ఞానరూప సాధీ | 
ఏశియా సిద్ధాసీ మాయా న బాధీ | నిజానందీ రత సదా | ||౫౭|| 

57. పేరు, రూపాలనే అడ్డును దాటి, శుద్ధమైన జ్ఞానాన్ని పొందిన సిద్ధులను మాయ బాధ పెట్టదు. వారు ఎప్పుడూ ఆత్మ రూపంలో ఉండే ఆనందంలో లీనమై ఉంటారు. 

ఏసియా స్థితీచే ఉదాహరణ | మూర్తిమంత శ్రీసాఈంచే చరణ | 
భాగ్యే లాభలే జయా దర్శన | ధన్య ధన్య జన ఏసే | ||౫౮|| 

58. ఇటువంటి స్థితికి ఎదురుగా కళ్ళకు కనిపించే ఉదాహరణ అంటే శ్రీ సాయి పాదాలు. వారి దర్శన భాగ్యాన్ని పొందినవారు ధన్యులు. 

చంద్ర ఉదకీ దిసే స్థిత | పరి తో జైసా ఉదకాతీత | 
సంత తైసేచి భక్త పరివేష్టిత | వస్తుతః అలిప్త తయాంసీ | ||౫౯|| 

59. నీటిలో కనిపించే చంద్రుడు, నీటికంటే ఎంతో దూరంలో ఉంటాడు. అలాగే, భక్తులతో కూడుకుని ఉన్నా, నిజానికి సత్పురుషులు వారికి అంటకుండా ఉంటారు. 

దిసే జరీ పరివారిలా భక్తీ | పరి న కోఠేంహీ ఆసక్తీ | 
స్వస్వరూపీ చిత్తవృత్తి | దృశ్య నివృత్తి సర్వదా | ||౬౦||

60. వారి చుట్టూ భక్తులున్నా, ఎవరి మీదా వారికి మమకారాలు కాని, మోహం కాని ఉండవు. వారు ఆత్మ రూపంలో ఉంటారు కనుక, వారికి ఏదీ కనిపించదు. 

ఏసే హే మహా సాధుసంత | జయాంచ్యా బోలాంత వర్తే భగవంత | 
కాంహీ న అప్రాప్య తయా విశ్వాంత | కాంహీ న అజ్ఞాత తయాంతే | ||౬౧|| 

61. గొప్ప సాధు సంతులు ఇలా ఉంటారు. వారి ద్వారా దేవుడు పలుకుతాడు. వారికి సిద్ధించనిది ఏదీ లేదు, వారు ఎరుగనిదీ ఏదీ లేదు.

ఉపదేశ దేతీ ఆణి ఘేతీ | ఏసే గురు శిష్య అసంఖ్య జగతీ | 
పరి ఉపదేశాసవే అనుభూతి | దేతీ హాతీ తే విరళా | ||౬౨|| 

62. ఈ జగత్తులో ఉపదేశాలు ఇచ్చే గురువులు, వాటిని పుచ్చుకునే శిష్యులు చాలా మంది ఉన్నారు. కాని, ఉపదేశాలతో పాటు స్వయంగా అనుభవాలను ప్రసాదించే గురువులు చాలా అరుదు. 

పురే ఆతా హే పూర్వవర్ణన | కరూ ముఖ్య కథావతరణ | 
తదర్థీ శ్రోతే సోత్కంఠ పూర్ణ | శ్రవణసంపన్న హోవోత | ||౬౩|| 

63. ఈ వర్ణనలను ముగించి, ఇక ముఖ్యమైన కథలోకి వద్దాం. శ్రోతలు ఎంతో ఉత్సాహంతో ఉన్నారు కదా! విని లాభాన్ని పొందండి. 

మోంగలాఈ నాందేడ శహరీ | పారశీ ఎక ప్రఖ్యాత వ్యాపారీ | 
ధార్మిక లోకప్రియ భారీ | నామ నిర్ధారీ రతనజీ⁴ | ||౬౪|| 

64. మొగలు (నిజాము) సామ్రాజ్యంలోని నాందేడు పట్టణంలో, ప్రసిద్ధి చెందిన ఒక పార్శీ వ్యాపారి ఉండేవాడు. గొప్ప ధార్మికుడు. పేరు రతనజీ. అక్కడివారందరూ అతనిని చాలా ఇష్ట పడేవారు. 

ధనసంపదేచే పసారే | గాడ్యా ఘోడే శేతే శివారే | 
వాడియాంచీ ముక్తద్వారే | విన్ముఖ మాఘారే నచ కోణీ | ||౬౫|| 

65. అతనికి గుర్రాలు, బళ్ళూ, పొలాలు, మొదలైన ధన సంపద విపరీతంగా ఉండేది. అతని ఇంటి తలుపులు ఎప్పుడూ తెరచే ఉండేవి. ‘దేహి’ అని వచ్చిన వారెవరూ నిరాశతో తిరిగి పోలేదు. 

ఏసే బాహ్యతః ఆనందసాగరీ | డుంబత అసతా అహోరాత్రీ | 
అంతరీ దుర్ధర చింతామగరీ | సదైవ ఘేరీ శేటీతే | ||౬౬|| 

66. పైకి ఇలా అతను రాత్రి పగలూ ఆనంద సాగరంలో మునిగి ఉన్నట్లు కనిపించినా, అతని మనసులో భయంకరమైన చింత ఎప్పుడూ ఆవరించి ఉండేది. 

హే తో ఈశ్వరీ సూత్రచి పాహీ | నిర్భేళ సౌఖ్య నాహీ కుణాహీ | 
కోణాస కాంహీ కోణాస కాంహీ | హురహూర రాహీ పాఠీసీ | ||౬౭|| 

67. మనుషులకు ఎవరికైనా పూర్తిగా సుఖం ఎప్పుడూ ఉండదు. ఇది ఈశ్వరుని లీల. ఒకరికి ఒక చింత, మరొకరికి మరో చింత. ఏదో ఒకటి అంటి పెట్టుకుని ఉండనే ఉంటుంది. 

కోణీ మ్హణేల మీచ మోఠా | సర్వైశ్వర్యే మీచ లాఠా | 
చాలూ లాగేల ఉఫరాటా | నసతా తాఠా భరేల | ||౬౮|| 

68. ‘నేనే గొప్పవాణ్ణి, మహా ఐశ్వర్యవంతుణ్ణి’ అని కొందరు గర్వంతో వీగుతూ, తప్పుడు దారిలో నడుస్తుంటారు. 

నిర్వ్యంగత్వ లాగేల దృష్ట | లవ వ్యంగత్వాచే గాలబోట | 
పరమేష్ఠీ స్వకరేంచ ఫాంసీ యథేష్ట | ఏసే హే స్పష్ట వాటతే | ||౬౯|| 

69. అలాంటి ఏ లోపమూ లేనివారికి, దృష్టి దోషం తగులుతుందేమోనని, స్వయంగా తన చేతులతో దేవుడు దిష్టి చుక్క పెట్టాడా అని అనిపిస్తుంది. 

రతనజీ ధన కనక సంపన్న | ఆలియా గేలియా ఘాలీ అన్న | 
దీనాంచే విచ్చిన్న కరీ దైన్య | సుప్రసన్న సర్వదా | ||౭౦||

70. ధన కనక సంపద గల రతనజీ వచ్చేపోయే వారికి అన్నం పెట్టేవాడు. దీనుల దైన్యాన్ని తొలగించేవాడు. ఎప్పుడూ ప్రసన్నంగా ఉండేవాడు. 

ఎవం శేటజీ సుఖాంత హోతే | ఘేతలే జరీ హే జగాచియా చిత్తే | 
పరి విత్తాచే సౌఖ్య విఫల తే | పుత్రహీనాతే సర్వథా | ||౭౧|| 

71. అలా చూస్తే, ప్రపంచం దృష్టిలో ఆ సేటు సుఖంగానే ఉన్నాడు. కాని మగ సంతు లేని వానికి, డబ్బుతో పొందే సుఖాలు ఏపాటివి? 

కన్యా సంపత్తీచా పసారా | ఎకామాగూని ఎక బారా | 
కోఠూని లాభేల సుఖాచా వారా | మనాసీ థారా కైంచా త్యా | ||౭౨|| 

72. ఒకరి తరువాత ఒకరిగా పన్నెండు మంది ఆడపిల్లలు అతనికి కలిగారు. దానితో అతనికి సుఖమెక్కడిది? అతని మనసుకు శాంతి ఎక్కడిది? 

ప్రేమావీణ హరికీర్తన | తాలస్వరావీణ గాయన | 
యజ్ఞోపవీతావీణ బ్రాహ్మణ | శోభా కవణ తయాచీ | ||౭౩|| 

73. దేవుడి మీద ప్రేమ లేకుండా చేసే కీర్తన, తాళస్వరం లేని గానం, యజ్ఞోపవీతం లేని బ్రాహ్మణుడు శోభించగలరా? 

ఆహే సకలకలాప్రవీణ | నాహీ సారాసార జ్ఞాన | 
భూతదయాహిన ఆచారసంపన్న | శోభా కవణ తయాచీ | ||౭౪|| 

74. అన్ని కళలోనూ ప్రవీణులై, మంచి చెడు గురించిన జ్ఞానం లేనివారు, ఆచార సంపన్నులై ఉండి మిగతావారి మీద దయ లేని వారు శోభిస్తారా? 

భాళీ టిళే గోపీచందన | గళా తుళశీమాళా భూషణ | 
జివ్హా కరీ సంతవిడంబన | శోభా కవణ తయాచీ | ||౭౫|| 

75. నొసటన గోపీచందనంతో తిలకం దిద్దుకుని, కంఠంలో తులసీ మాలను అలంకరించుకుని, సత్పురుషులను ఎగతాళి చేసి, హాస్యం చేసేవారు శోభిస్తారా? 

అనుతాపావీణ తీర్థాటన | గళసరీవీణ అలంకరణ | 
పుత్రావీణ గృహస్థసదన | శోభా కవణ తయాచీ | ||౭౬|| 

76. పశ్చాత్తాపం లేని తీర్థయాత్రలు, కంఠానికి ఆభరణాలు లేని అలంకరణ, కొడుకు లేని గృహస్థుని ఇల్లు శోభిస్తాయా? 

ఎక తరీ సుపుత్ర సంతాన | దేఈల కాయ నారాయణ | 
హేంచ తయా అనుదిన చింతన | నిశ్చింత మన హోఈనా | ||౭౭|| 

77. ‘ఒక్క కొడుకునైనా నారాయణుడు ప్రసాదించడా’ అని రతనజీకి ప్రతి దినమూ చింత. మనసుకు చింత లేకుండా ఉండేది కాదు. 

తేణే శేటజీ సదా ఖిన్న | గోడ న లాగే అన్నపాన | 
మనీ రాత్రందిన ఉద్విగ్న | చింతామగ్న సర్వదా | ||౭౮|| 

78. దానితోనే ఆ సేటు ఎప్పుడూ తనలోనే దుఃఖిస్తుండేవాడు. అన్న పానీయాలు అతనికి రుచించేవి కావు. రాత్రి పగలూ దుఃఖంతో చింతలో మునిగి ఉండేవాడు. 

దేవా మాఝా ఎవఢా కలంక | ధుఊని కీజే మజ నిష్కలంక | 
దేఈ వంశా ఆధార ఎక | లజ్జా రాఖ ప్రభురాయా | ||౭౯|| 

79. ‘దేవా! నా ఈ మచ్చను కడిగేసి, నన్ను కళంకం లేనివాణ్ణి చేయి. నా వంశానికి ఆధారమైన ఒక కొడుకును ఇచ్చి, నా గౌరవాన్ని కాపాడు, ప్రభూ!’ అని ప్రార్థించేవాడు. 

దాసగణూంవర మోఠీ భక్తి | జీవీంచే హార్ద తయా నివేదితీ | 
తే మ్హణతీ జా శిరడీప్రతీ | మనేప్సిత పావసీ | ||౮౦||

80. దాసగణు మీద అతనికి గొప్ప నమ్మకం ఉండేది. అతనితో తన మనసులోని కోరికను, బాధను మొరబెట్టుకున్నాడు. అందుకు దాసగణు, ‘శిరిడీ వెళ్ళితే నీ మనసులోని కోరిక నెరవేరుతుంది. 

ఘేఈ బాబాంచే దర్శన | చరణ తయాంచే వందూన | 
కరీ సాద్యంత గుహ్య నివేదన | ఆశీర్వచన దేతీల | ||౮౧|| 

81. ‘బాబా దర్శనం చేసుకో. వారి పాదాలకు నమస్కరించి, నీ మనసులోని కోరికను వారికి మనవి చేసుకో. వారు నిన్ను ఆశీర్వదిస్తారు.

జా హోఈల తుఝే కల్యాణ | అతర్క్య బాబాంచే విందాన | 
జాఈ తయాంసీ అనన్య శరణ | కృత కల్యాణ హోశీల | ||౮౨|| 

82. ‘వెళ్ళు. నీకు శుభం కలుగుతుంది. బాబా లీలలు ఊహకు అందనివి. ఏ సందేహమూ లేక రక్షించమని వారిని వేడుకో. నీకు మేలు జరుగుతుంది’ అని దాసగణు అన్నాడు. 

మనాస మానవలా విచార | రతనజీంచా ఝాలా నిర్ధార | 
కాంహీ దిన లోటలియావర | పాతలే శిరడీవర రతనజీ | ||౮౩|| 

83. ఈ సలహ రతనజీకి నచ్చింది. శిరిడీ వెళ్ళాలని మనసులో నిశ్చయించుకున్నాడు. కొన్ని రోజులు గడిచాక, శిరిడీకి బయలుదేరాడు. 

గేలే దర్శనా మశీదీసీ | ఘాతలే లోటాంగణ సాఈపదాసీ | 
పాహోని మహారాజ పుణ్యరాశీ | ప్రేమ తయాంసీ లోటలే | ||౮౪|| 

84. బాబా దర్శనం కోసం మసీదుకు వెళ్ళాడు. అక్కడ వారి పాదాలకు నమస్కారం చేశాడు. పుణ్యాల రాశి అయిన ఆ మహారాజును చూసి, అతని మనసులో ప్రేమ ఉప్పొంగింది. 

కరండ ఫులాంచా సోడిలా | సుమన హార కాఢూని ఘేతలా | 
ప్రేమే బాబాంచ్యా గళా ఘతలా | ఫలభార సమర్పిలా చరణాంతే | ||౮౫|| 

85. పూల బుట్టను విప్పి, అందులోని పూలమాలను తీసి, ప్రేమతో బాబా గొంతుకు వేశాడు. తాను తెచ్చిన పళ్ళను వారి పాదాలకు సమర్పించాడు. 

హోఊనియా అతి వినీత | రతనజీ అత్యాదరయుక్త | 
బాబాంపాశీ జాఊని బైసత | ప్రార్థనా కరీత తీ పరిసా | ||౮౬|| 

86. ఎంతో ఆదరంగా, వినయంగా బాబా వద్ద కూర్చుని, రతనజీ చేసిన ప్రార్థనను వినండి. 

“జన పడతా మహత్సంకటీ | యేతీ ఆపుల్యా పాయాంనికటీ | 
బాబా రక్షితీ ఉఠాఉఠీ | మ్యా హే గోష్టీ ఏకిలీ | ||౮౭|| 

87. ‘ప్రజలు మహా కష్టాలలో చిక్కుకున్నప్పుడు, మీ పాదాల వద్దకు వస్తారని, మీరు వారిని వెంటనే రక్షిస్తారని నేను విన్నాను. 

మ్హణోని ఇథవర ఆలో భేటీ | ధరోని మోఠీ ఉత్కంఠా పోటీ | 
సాదర కరితో చరణసంపుటీ | పరతా న లోటీ మహరాజా” | ||౮౮|| 

88. ‘ఎంతో ఆశతో మీ దర్శనం కోసం ఇక్కడి వరకూ నేను వచ్చాను. మీ పాదాలకు నా కోరికను మనవి చేస్తున్నాను. నన్ను నిరాశతో త్రిప్పి పంపకండి మహారాజా!’ అని అన్నాడు. 

మగ మ్హణతీ బాబా తయాంసీ | “యేతా యేతా ఆజ యేసీ | 
దే కాయ మజ దక్షిణా దేసీ | మగ తూ హోసీ కృతార్థ” | ||౮౯|| 

89. “రావాలి రావాలి అని అనుకుంటూ, ఈ రోజు వచ్చావు. నాకేం దక్షిణ ఇస్తావో ఇవ్వు. తరువాత నువ్వు ధన్యుడౌతావు” అని అన్నారు. 

యేతా కోణీహీ దర్శనాసీ | లాగతా చరణ వందావయాసీ | 
అసో హిందూ యవన వా పారసీ | దక్షిణా త్యాపాసీ మాగత | ||౯౦||

90. దర్శనానికి ఎవరైనా వచ్చి, పాదాలకు నమస్కరిస్తే, బాబా వారిని దక్షిణ అడిగేవారు. వారు హిందువుగాని, ముస్లిము కాని లేదా పార్శీగాని, అందరినీ సమంగా బాబా అడిగేవారు. 

తీ తరీ కాయ థోడీ థోడకీ | రుపయే ఎక దోన వా పంచకడీ |
మాగత శత సహస్ర లక్ష కోడీ | స్వేచ్చా పరవడీ దక్షిణా | ||౯౧||

91. అదైనా కొంచెంగా ఏ రూపాయో, రెండో లేక అయిదా! కానే కాదు. వంద, వెయ్యి, లక్ష లేక కోటి, వారికి ఎంత ఇష్టమైతే అంత అడిగేవారు. 

దిధలీ తరీ ఆణీక ఆణా | సంపలీ మ్హణతా ఉసనీ ధ్యానా |
జేవ్హా కోఠే ఉసనీహీ మిళేనా | తేవ్హా మగ యాచనా థాంబవీత | ||౯౨||

92. ఇచ్చిన తరువాత “ఇంకా తీసుకురా” అనేవారు. ‘అయిపోయింది’ అని అంటే, “అప్పు తీసుకుని రా” అని అనేవారు. ఎక్కడా అప్పు దొరకక పోతే, అప్పుడు అడగటం మానేసేవారు. 

ఆణిక తయా భక్తా మ్హణత | “ఫికీర న కరీ జా యత్కీంచిత |
దేఈన తుజలా రుపయే మీ మస్త | బైసే తూ నిశ్చింత మజపాశీ | ||౯౩||

93. “నువ్వేం చింతించకు. నీకు బోలెడన్ని రూపాయలిస్తాను. నిశ్చింతగా నా దగ్గర కూర్చో” అని భక్తులతో బాబా అనేవారు. 

దునియా మే కిసీ కా కోఈ హై | ఔర కిసీ కా కోఈ హై |
అపనా తో యహా కోఈ నహీ హై | అపనా అల్లా హీ అల్లా హై | ||౯౪||

94. “దునియా మే కిసీ కా కోయీ హై, ఔర కిసీకా కోయీ హై. అప్నాతో యహా కోయీ నహీ హై. అప్నా అల్లా హీ అల్లా హై” - ప్రపంచంలో ఒకరికి ఇంకొకరున్నారు. మరొకరికి మరొకరున్నారు. నాకిక్కడ ఎవరూ లేరు. నా అల్లానే నాకు అల్లా. 

కరీ జో మజ జీవ ప్రాణ | ఏసియాచీచ మజ వాణ | 
తో దేతా మజ ఎక గుణ | దేతో మీ శతగుణ తయాసీ” | ||౯౫|| 

95. “ప్రాణంతో సమానంగా నన్ను ప్రేమించేవారు, నాకు కావాలి. అలాంటి వారు నాకు ఒక్కటిస్తే, నేను వారికి నూరింతలు ఇస్తాను”. 

అసేనా మోఠా లక్షాధీశ | తయాసహీ దక్షిణా మాగావయాస | 
నిర్ధనా ఘరీ జావయాస | కరీత ఆజ్ఞేస మహారాజ | ||౯౬|| 

96. గొప్ప లక్షాధికారి కావచ్చు, అతనిని సైతం దక్షిణను అడగటానికి పేదవాని ఇంటికి వెళ్ళమని మహారాజు ఆజ్ఞ చేసేవారు. 

మోఠా ధనాఢ్య అథవా రంక | గరీబ దుర్బళ అథవా ఖంక | 
ఎక ఉణా వా ఎక అధిక | నాహీ ఠాఊక సాఈంస | ||౯౭|| 

97. గొప్ప ధనవంతుడైనా, బికారి అయినా, పేదవాడైనా, దేహంలో అసలు శక్తి లేనివాడైనా, ఒకరు ఎక్కువ ఇంకొకరు తక్కువ అని సాయి తలచేవారు కాదు. 

వందూనియా ఆజ్ఞా శిరీ | నిరభిమాన హోఊని అంతరీ | 
బాబాంలాగీ యాచనా కరీ | జాఊని ఘరీ గరీబాంచ్యా | ||౯౮|| 

98. ఎలాంటి వారైనా సరే, బాబా ఆజ్ఞకు తలవంచి, వారి కోసం ఉన్న అహంకారాన్ని వదిలి పెట్టి, పేదవారింటికి భిక్షానికి వెళ్ళేవారు. 

తరీ యా పోటీ హాచ సారాంశ | దక్షిణేచే కరూని మిష | 
బాబా శికవీత నిజభక్తాంస | వరావయాస సలీనతా | ||౯౯|| 

99. ఇందులోని నీతి ఏమిటంటే, దక్షిణ నెపంతో, భక్తులను అహంకారాన్ని వదిలివేసి, వినయంగా నడచుకోమని బాబా బోధించేవారు. 

ఉపజేల కోణాసహీ ఏశీ శంకా | సాధూస తో పాహిజే ధన కా| 
యదర్థీ విచార కరితా నికా | ఫిటేల ఆశంకా మనాచీ | ||౧౦౦||

100. సాధువులకు డబ్బు ఎందుకు అని ఎవరికైనా అనుమానం రావచ్చు. కాని, బాగా ఆలోచిస్తే, మనసులోని సందేహం దానంతట అదే తీరిపోతుంది. 

సాఈ జరీ పూర్ణకామ | దక్షిణేచే కాయ కామ | 
కైసా అసేల తో నిష్కామ | భక్తాంసీ దామ మాగే జో | ||౧౦౧|| 

101. సాయి ఏ కోరికలూ లేనివారు కదా, మరి దక్షిణతో వారికి ఏం పని? భక్తులను డబ్బు అడుక్కునేవారు, కోరిక లేనివారెలా అవుతారు?

జయాసీ గారా ఆణీ హిరా | తామ్ర నాణే వా స్వర్ణమోహరా | 
ఎకాచి పరిమాణాచా వికరా | తో కా నిజకరా పసరితో | ||౧౦౨|| 

102. రాయిని, రత్నాన్ని, రాగి నాణాన్ని, బంగారు నాణాన్ని, ఒకేలా చూచేవారు చేయి చాపడమెందుకు? 

ఉదరపూర్త్యర్థ మాగతీ భిక్షా | వైరాగ్యాచీ వరిలీ దీక్షా | 
తయా విరక్తా నిరపేక్షా | కాయ అపేక్షా దక్షిణేచీ | ||౧౦౩|| 

103. కడుపు నింపుకోవటానికే భిక్షాటన చేసేవారికి, వైరాగ్య దీక్షబూనిన విరక్తునికి, ఏ కోరిక లేనివారు డబ్బుకోసం ఎదురు చూడటమెందుకు?? 

అష్టసిద్ధి జోడిల్యా కరీ | జయాచే సదా తిష్ఠతీ ద్వారీ | 
నవనిధి జయాచే ఆజ్ఞాధారీ | తయా కా లాచారీ ద్రవ్యార్థ | ||౧౦౪|| 

104. చేతులు జోడించుకుని అష్ట సిద్ధులు ఎప్పుడూ ఎవరి వాకిట దగ్గర కూర్చుని ఉంటాయో, నవనిధులు ఎవరి ఆజ్ఞను పాటిస్తాయో, అలాంటివారు డబ్బును అడుక్కోవటమా? 

ఏహికావరీ మారూని లాథ | ఆముష్మికా న ఢుంకూన పహాత | 
ఏసే జే సమ్యగ్దర్శీ విరక్త | ధన కిమర్థ తయాంనా | ||౧౦౫|| 

105. లౌకిక సుఖాలను తన్ని తరిమి వేసి, పరలోకంలో దొరికే ఆనందం వైపు అసలు చూడని సమ దర్శినికి, విరాగికి, డబ్బెందుకు? 

జే సంత సాధు సజ్జన | జే ఉత్తమశ్లోక పరాయణ | 
భక్త కల్యాణార్థ జయాంచే జీవన | తయాంసీ ధన కా వ్హావే | ||౧౦౬|| 

106. భక్తి పరాయణులు, భక్తుల శ్రేయస్సు కోసమే జీవించేవారు, ఉత్తమమైన సాధు సంతులు, సత్పురుషులు ఇలాంటి వారికి, డబ్బెందుకు? 

సాధూసీ కిమర్థ వ్హావీ దక్షిణా | తయాంనీ అసావే నిరిచ్చ మనా | 
ఫకీర హోఊని లోభ సుటేనా | నిత్య ఆరాధనా పైశాచీ | ||౧౦౭|| 

107. సాధువుకు దక్షిణతో ఏం పని? ఏ కోరికలూ లేకుండా ఉండాలి కదా, ఫకీరులా ఉన్నా, డబ్బు మీద ఆశ పోలేదు. రోజూ డబ్బును పూజించాలా? 

ప్రథమదర్శనా ఘేతీ దక్షిణా | పునర్దర్శనా మాగతీ దక్షిణా | 
నిరోప ఘేతా ఆణా దక్షిణా | క్షణోక్షణీ హే కాయ | ||౧౦౮|| 

108. మొదటి దర్శనంలో దక్షిణను తీసుకుంటారు. రెండవ దర్శనంలో మరల దక్షిణను అడుగుతారు. చివరికి, సెలువు తీసుకునేటప్పుడూ దక్షిణను తెమ్మంటారు. మాటి మాటికీ ఇదేమిటి? 

ఆధీ పానీయ ఉత్తరాపోశన | పుఢే హస్తముఖ ప్రక్షాలన | 
కరోద్వర్తన తాంబూలదాన | తయామాగూన దక్షిణా | ||౧౦౯|| 

109. పూజ చేసేటప్పుడు, మొదట పానీయంతో ఉత్తరాపోశనం, తరువాత ముఖ ప్రక్షాళనం, కరోద్వర్తన, తాంబూల దానం, ఇవన్నీ అయాకే కదా దక్షిణ? 

పరి బాబాంచా క్రమ విలక్షణ | కరూ జాతాంచి చందన విలేపన | 
కింవా అక్షతాద్యలంకరణ | దక్షిణాప్రదాన కాంక్షితీ | ||౧౧౦||

110. కాని, బాబాయొక్క క్రమం విచిత్రం. చందనం పూసేటప్పుడు, పూలు అక్షతలతో అలంకరించేటప్పుడూ, దక్షిణ ఇమ్మని అడిగేవారు. 

ఆరంభితాంచ పూర్వారాధనా | బాబా ఆధీంచ మాగతీ దక్షిణా | 
ఓం తత్సద్బ్రహ్మార్పణా | తత్క్షణాచ కరణే యే | ||౧౧౧|| 

111. పూజ, అర్చనలకు మునుపే దక్షిణను అడిగేవారు. ‘ఓం తత్స బ్రహ్మార్పణమస్తు’ అన్న వెంటనే దక్షిణ అడగాలి కదా? 

తరీ యా శంకేచే నిరసన | కరాయా నలగే మహాప్రయత్న | 
హోతా క్షణైక దత్తావధాన | సమాధాన లాధాల | ||౧౧౨|| 

112. ఇలా ఎందుకు అనే ఇన్ని సందేహాలకు సమాధానం కావాలంటే, ఎక్కువ కష్ట పడనవసరం లేదు. కాస్త సావధానులై ఉంటే అనుమానాలన్నీ తీరిపోతాయి. 

ధనాచా జో కరణే సంచయ | ధర్మ ఘడావా హాచి ఆశయ | 
పరీ క్షుల్లక కామ ఆణి విషయ | యాంతచి అతిశయ వేంచే తే | ||౧౧౩|| 

113. ధర్మమైన పనులను చేయాలనె కోరికతోనే డబ్బును కూడబెట్టాలి. కాని, పనికి రాని కోరికల కోసం, ఇంద్రియాల సుఖాల కోసం, చాలా డబ్బు ఖర్చై పోతుంది. 

ధనాపాసావ ధర్మ ఘడే | ధర్మాపాసావ జ్ఞాన జోడే | 
స్వార్థ తరీ తో పరమార్థీ చఢే | మనా ఆతుడే సమాధాన | ||౧౧౪|| 

114. డబ్బుంటె ధర్మమైన పనులు చేయగలం. ఆ ధర్మం ద్వారా జ్ఞానం కలుగుతుంది. స్వంతం కోసం ధర్మం చేసినా, పరమార్థం వైపు దారి తీసి, మనసుకు శాంతి లభిస్తుంది. 

ఆరంభీ బహుత కాలపర్యంత | బాబా కాంహీహీ నవ్హతే ఘేత | 
జళక్యా కాడ్యాంచా సంగ్రహ కరీత | తోచ కీ భరీత ఖిశాంత | ||౧౧౫|| 

115. మునుపు, చాలా కాలం వరకూ బాబా ఎవరి దగ్గరా ఏమీ తీసుకునే వారు కాదు. కాలి పోయిన అగ్గిపుల్లలను సేకరించి, జేబులో నింపుకునేవారు. 

అసో భక్త వా అభక్త | కోణాహీపాశీ కాంహీ న మాగత | 
దిడకీ దుగాణీ ఠేవిల్యా తేథ | తమాఖూ ఆణీత వా తేల | ||౧౧౬|| 

116. భక్తులైనా, కాకపోయినా, ఎవరినీ ఏమీ అడిగేవారు కాదు. ఎవరైనా దమ్మిడి, దుగ్గాని ఇస్తే, దానితో పొగాకు లేదా నూనె తెప్పించే వారు. 

తమాఖూచే ఫార ప్రేమ | ఓఢీత విడీ అథవా చిలీమ | 
త్యా చిలీమీచీ సేవాహీ నిస్సీమ | బహుధా నిర్ధూమ్ర నసే తీ | ||౧౧౭|| 

117. వారికి పొగాకు అంటే చాలా ఇష్టం. బీడిగాని, చిలుముగాని పీల్చేవారు. ఆ చిలుం గొట్టం చేసిన సేవ కూడా చాలా విపరీతమైనది. పొగాకు లేకుండా అది ఎప్పుడూ ఉండేది కాదు. 

పుఢే ఆలే కోణాచే మనా | రిక్తహస్తే దక్షిణేవినా | 
జావే కైసే సంతదర్శనా | తదర్థ దక్షిణా తే ఘేత | ||౧౧౮|| 

118. సత్పురుషుల దర్శనానికి వెళ్ళేటప్పుడు, ఉత్త చేతులతో ఎలా వెళ్ళాలని కొందరికి అనిపించి, దక్షిణను ఇవ్వటం మొదలు పెట్టారు. అప్పటినుంచి, బాబా దక్షిణను తీసుకునేవారు. 

దిడకీ దిధల్యా ఘాలీత ఖిసా | ఠేవితా కోణీ ఢబూ పైసా | 
పరత కరీత జైశాచా తైసా | క్రమ హా ఏసా బహుకాళ | ||౧౧౯|| 

119. ఎవరైనా దమ్మిడి ఇస్తే, జేబులో వేసుకునే వారు. రెండు పైసల నాణాన్ని ఇస్తే, దాన్ని అలాగే వారికి తిరిగి ఇచ్చేవారు. ఇలా చాలా కాలం జరిగింది. 

పరి పుఢే కాంహీ కాలే | సాఈబాబాంచే మాహాత్మ్య వాఢలే | 
భక్తాంచే థవే యేఊ లాగలే | పూజన చాలలే విధిపూర్వక | ||౧౨౦||

120. కొంత కాలం తరువాత, బాబా మహిమ పెరిగింది. దాంతో వారి కీర్తి కూడా అందరికీ తెలియ సాగింది. భక్తులు గుంపు గుంపులుగా రావడం మొదలుపెట్టారు. పద్ధతి ప్రకారం పూజలు కూడా మొదలయ్యాయి. 

నాహీ పూజేచీ సాంగతా జాణ | సువర్ణ పుష్ప దక్షిణేవీణ | 
హే తో నిత్యపూజేచే విధాన | పూజకా ప్రమాణ ఠాఉకే | ||౧౨౧|| 

121. సువర్ణ పుష్పం (అంటే దక్షిణ) లేకుండా ఏ పూజా పూర్తి కాదు. పూజా విధానంలో ఉన్న ఈ సంగతి, పూజ చేసేవారికి అందరికీ తెలుసు.

రాజ్యాభిషేకసించనా | అథవా సంపాదితా పదపూజనా | 
పూజక ఆణితీ ఉపాయనా | తైసీచ దక్షిణా గురుపూజే | ||౧౨౨|| 

122. రాజులకు పట్టాభిషేకం జరిగేటప్పుడు, లేక వారి పాద పూజ చేసేటప్పుడు, కానుకలను ఇస్తారు కదా, అలాగే గురుపూజలో కూడా దక్షిణను సమర్పిస్తారు. 

“ఉచ్చాదివి⁵ దక్షిణావంత⁶ | హిరణ్యదా⁷ అమృతవంత⁸ | 
హేమదాతా శుద్ధిమంత⁹” | మంత్రవర్ణాంత¹⁰ హే వచన | ||౧౨౩|| 

123. ‘దక్షిణను ఇచ్చేవారు గొప్ప స్థానాన్ని (స్వర్గం) పొందుతారు. బంగారాన్ని ఇచ్చేవారు గొప్ప జ్ఞానాన్ని పొంది, మోక్షాన్ని సాధించుకుంటారు. వారి మనసు కూడా బంగారంలాగా శుద్ధమౌతుంది’ అని వేద మంత్రాలలో చెప్పబడింది. 

సౌమంగల్య గంధదానే | ఆయుష్యవర్ధన అక్షతేనే | 
శ్రీ ఏశ్వర్య పుష్ప తాంబూలార్పణే | దక్షిణేనే బహుధనతా | ||౧౨౪|| 

124. చందనాన్ని దానం చేస్తే, మంగళం జరుగుతుంది. అక్షతలను అర్పిస్తే, ఆయువు పెరుగుతుంది. పువ్వులు, తాంబూలం దానం చేస్తే, ఐశ్వర్యం పెరుగుతుంది. బంగారాన్ని, దక్షిణను అర్పిస్తే సంపద పెరుగుతుంది. 

గంధాక్షత పుష్ప తాంబూల | పూజాద్రవ్యాంత జైసే మూల | 
తైసీచ దక్షిణా సువర్ణఫూల | బహుధన ఫల వితరితే | ||౧౨౫|| 

125. పూజా సామగ్రిలో గంధం, అక్షతలు, పువ్వులు, తాంబూలం ఎంత ముఖ్యమో, సువర్ణ పుష్పం (అంటే దక్షిణ) కూడా అంతే ముఖ్యం. దక్షిణతో బహు ధనం లభిస్తుంది. 

దక్షిణా లాగే దేవతాపూజనీ | తైసీచ తత్సాంగతాసిద్ధ్యర్థ జనీ | 
వ్రతోద్యాపన వాయనదానీ | హిరణ్య లాగే అర్పాయా | ||౧౨౬|| 

126. దేవతల పూజలలో దక్షిణ అవసరమైనట్లే, వ్రతాలు, ఉద్యాపనలు, వాయన దానాలలో కూడా బంగారాన్ని ఇవ్వడం ఆచారం. 

జగాచీ హీ ఘడామోడ | పైశావరీచ సారీ మోడ | 
అబ్రూనుకసానీచీ హీ ఫేడ | ఫేడితాత హీ పైశానే | ||౧౨౭|| 

127. ఈ ప్రపంచంలో జరిగే అన్ని ఇచ్చిపుచ్చుకునే వ్యవహారాలలో డబ్బే ముఖ్యం. తమ పేరు ప్రతిష్ఠలకు ఇబ్బంది వచ్చినప్పుడు, ప్రజలు అదుపు లేకుండా డబ్బును ఖర్చు పెడతారు. 

“హిరణ్యగర్భ గర్భస్థ” | ఇత్యాది మంత్ర ఉచ్చారీత | 
దేవపూజేసహీ దక్షిణా సంమత | సంతపూజనీచ కా నకో | ||౧౨౮|| 

128. దేవుళ్ళ పూజలలో ‘హిరణ్యగర్భ గర్భస్థ’ అనే మంత్రాలు చెప్పడం వలన దక్షిణ అవసరమైనప్పుడు, మరి సత్పురుషుల పూజలలో ఎందుకు అవసరం కాకూడదు? 

సంతదర్శనా జాతా | ఆపాపుల్యా జ్ఞానానుసారతా | 
యేతే కోణాచ్యా కాయ చిత్తా | ఎకవాక్యతా దుర్మిళ | ||౧౨౯|| 

129. సాధు సంతుల దర్శనానికి వచ్చేవారు, వారి వారి ఆలోచనలను, అనుభవాలను బట్టి, వారికి తోచిన విధంగా వారు వస్తారు. అందరూ ఒకేలా రావలని అనుకుంటే, కుదరదు కదా! 

భజనభావార్థ కోణా మనీ | కోణీ సంతపరీక్షేలాగూని | 
కోణీ మ్హణే మనీంచే సాంగూని | దేఈల జనీ తో సంత | ||౧౩౦||

130. కొందరు భక్తిగా భజన చేయాలనే భావంతో వస్తారు. మరి కొందరు, ఈ సాధు సంతులను పరీక్ష చేద్దామనే ఉద్దేశంతో వస్తారు. కొందరికేమో, తమ మనసులో ఏది ఉందో దానిని బయటకు చెప్పగలిగే వారే సత్పురుషులు, అనే భావన ఉంటుంది. 

కోణీ ప్రార్థితీ దీర్ఘాయుతా | హస్తి హిరణ్య సంపత్తి మత్తా |
కోణీ పుత్రపౌత్రవత్తా | అఖండిత సత్తా మాగతీ | ||౧౩౧||

131. ఆయువు పెరగాలని కొందరు వేడుకుంటే, మరి కొందరు, ఏనుగు, బంగారం, సంపదలను, ఇంకొందరు కొడుకులను, మనవళ్లను, మరి కొందరు ఎప్పటికీ తరగని శక్తిని కోరుకుంటారు. 

నవల బాబాంచీ అగాధ శైలీ | జావోత కోణీ కరాయా కుటాళీ |
దుర్బుద్ధీచీ హోఊని హోళీ | చరణకమళీ వినటత | ||౧౩౨||

132. బాబా లీలలు ఊహకందనివి, విచిత్రమైనవి. వారిని ఎగతాళి చేసి హాస్యం చేయాలని ఎవరైనా వెళ్ళితే, వారి చెడ్డ బుద్ధి నశించి, బూడిదై, బాబా పాదాలపై వారు పడేవారు. 

హేహీ భాగ్య నసలియా సంచితీ | అనుతాప తరీ పావత చిత్తీ |
హోఊని నిరభిమాన నిశ్చితీ | దృఢ ప్రచీతీ పావత | ||౧౩౩||

133. ఈ అదృష్టం కూడా వారికి లేకపోయి ఉంటే, అహంకారాన్ని తొలగించుకుని, పశ్చాత్తాప పడి, స్వయంగా ఇంత అనుభవాన్ని, ఎలా పొందేవారు? 

హే తో సర్వ ప్రాకృత భక్త | సర్వథైవ ప్రపంచాసక్త |
దక్షిణాదానే శుద్ధచిత్త | వ్హావేత హే మనోగత బాబాంచే | ||౧౩౪||

134. అయినా, వీరందరూ సామాన్య ప్రజలు. వీరు ఎల్లప్పుడూ లౌకిక విషయాలలో మునిగి ఉంటారు. కనీసం దక్షిణ ఇవ్వడంతోనైనా, వీరి మనసు శుభ్రం కావాలని బాబా కోరిక. 

“యజ్ఞేన దానేన తపసా” హీ శ్రుతి | ఆత్మజ్ఞానోత్సుకాహీప్రతీ |
దక్షిణాప్రదాన సాధన యుక్తీ | స్పష్ట వచనోక్తి సాంగతే | ||౧౩౫||

135. ఆత్మ గురించిన జ్ఞానాన్ని పొందాలని అనుకునేవారికి, దక్షిణ ఇవ్వడం కూడా ఒక ఉపాయమని, ‘యజ్ఞేన దానేన తపసా’ అనే ఈ వేద వాక్యంలో చెప్పబడింది. 

భక్త స్వార్థీ వా పరమార్థీ | దోఘాంసీ వ్హావీ ఇష్టప్రాప్తి |
తరీ దక్షిణా నిజగురుప్రతీ | నిజహితార్థీ ద్యావీ కీ | ||౧౩౬||

136. స్వంతం కోసం కాని, పరమార్థం కోసం కాని, భక్తులు తమ మనసులోని కోరిక తీరాలంటే, తమ మంచి కోసమే, గురువులకు దక్షిణను ఇచ్చుకోవాలి. 

ప్రజాపతీహీ దేవా దైత్యా | మానవాంసకట తీన అపత్యా | 
బ్రహ్మచర్యవాస సంపతా | ఉపదేశ మాగతా హేంచి వదే | ||౧౩౭|| 

137. ప్రజాపతి సంతానమైన దేవతలు, రాక్షసులు, మనుషులు, తమ బ్రహ్మచర్యం ముగిసిన వెంటనే ఉపదేశం చేయాలని, తమ తండ్రిని కోరినప్పుడు, ప్రజాపతి ఇలా చెప్పాడు. 

“ద” హా ఎకాక్షర ఉపదేశ కేలా | కాయ ఎణే బోధ ఝాలా | 
తోహీ విచారూని దృఢ కేలా | అభినవ లీలా గురు శిష్య | ||౧౩౮|| 

138. ‘ద’ అను ఒక అక్షరాన్ని ఉపదేశం చేశాడు. దీనిని వారు ఎలా అర్థం చేసుకున్నారో తెలుసుకుని, దానిని దృఢ పరిచాడు. గురు శిష్యుల లీలలు విచిత్రమైనవి! 

“దాన్త వ్హావే” దేవ సమజలే | “దయా కరా” అసుర సమజలే | 
“దాన ద్యావే” మానవ సమజలే | ప్రజాపతి “భలే భలే” మ్హణే | ||౧౩౯|| 

139. ‘ద’ అంటే దమనం - అదుపులో ఉండాలని దేవతలు, ‘ద’ అంటే దయ కలిగి ఉండాలని రాక్షసులు, ‘ద’ అంటే దానం ఇవ్వాలని మనుషులు అర్థం చేసుకున్నారు. దానినే ప్రజాపతి బాగుందని సమర్థించాడు. 

దేవ నవ్హేత కోణీ అన్య | మానవచి పరి స్వభావే భిన్న | 
అదాన్త ఉత్తమగుణసంపన్న | దేవ హే అభిధాన తయాంచే | ||౧౪౦||

140. దేవతలు, రాక్షసులు అంటే వేరే ఎవరో కాదు. మనుషులలోనే వేరు వేరు స్వభావం కలవారు. మంచి గుణాలతో, సంపద ఉండి, అదుపు లేనివారిని దేవతలని అంటారు. 

మానవాంమాజీచ ఆహేత అసుర | జే హింసాపర దుష్ట క్రూర | 
మానవా గాంజీ లోభ దుర్ధర | ఎవం త్రిప్రకార మానవ¹¹ | ||౧౪౧|| 

141. రాక్షసులు కూడా మనుషులలోనే ఉంటారు. దుష్టులు, క్రూరులు, హింసాపరులైన మనుషులను రాక్షసులని అంటారు. మనుషులను భయంకరమైన పిసినారితనం పీడిస్తూ ఉంది. ఇలా మనుషులలో మూడు రకాలుగా ఉంటారు.

తరీ లోభప్రధాన నర | లోభగర్తేంతూని కాఢావయా వర | 
భక్తహితేచ్చా ఓఢవీ కర | కృపాసాగర సాఈనాథ | ||౧౪౨|| 

142. మనుషులకు ఉండే ముఖ్యమైన దోషం అంటే పిసినారితనం. దయాసాగరులైన సాయినాథులు, భక్తులకు తమ చేతిని అందించి, ఈ లోభమనే గోతినుండి పైకి లాగుతారు. 

తైత్తిరీయోపనిషదనువాక | ఎకాదశీ శ్రుతిహీ దేఖ | 
దానప్రకార ఆజ్ఞాపీ అనేక | త్యాంతీల ప్రత్యేక పరిసావా | ||౧౪౩|| 

143. తైత్తరీయ ఉపనిషత్తులోని పదకొండవ అనువాకంలో, అనేక రకాల దానంలోని పద్ధతులు చెప్పబడి ఉన్నాయి. వానిలో ముఖ్యమైన వానిని వినండి. 

దేణే నిత్య శ్రద్ధేనే ద్యావే | వినాశ్రద్ధా దిధలే న పావే | 
రాజాజ్ఞే శాస్త్రాజ్ఞే భ్యావే | లజ్జేనే ద్యావే కాంహీతరీ | ||౧౪౪|| 

144. దానం ఎప్పుడూ శ్రద్ధతో ఇవ్వాలి. శ్రద్ధ లేకుండా ఇస్తే, దానికి ఫలితం ఉండదు. రాజాజ్ఞ వలన కాని , శాస్త్రాలు విధించడం వలన కాని, సిగ్గుతోనైనా కాని, ఎంతో కొంత, అణుకువతో, వినయంతో, దానం చేయాలి. 

వివాహాది లోకాచార | తేథేహీ దేణే లాగే అహేర | 
దేఊని రాఖావా మిత్రాచార | లోకవ్యవహార శిక్షా హీ | ||౧౪౫|| 

145. పెళ్ళి మొదలైన అందరూ కలిసి చేసుకునే సందర్భాలలో, లోకాచారం ప్రకారం, కానుకలను డబ్బును ఇవ్వవలసి ఉంటుంది. ఇలా ఇచ్చి, మిత్రత్వాన్ని నిలబెట్టుకోవాలని సామాజిక వ్యవహారం మనకు బోధిస్తుంది. 

బాబాహీ దకారే భక్తాంప్రత | భక్తహితార్థ తేంచి మాగత | 
“కరా దయా దాన వ్హా దాన్త | సౌఖ్య అత్యంత లాధాల” | ||౧౪౬|| 

146. భక్తుల శ్రేయస్సు కొరకు, బాబా కూడా భక్తులను ‘ద’ కారాన్ని అడిగేవారు. దయ కలిగి ఉండండి, దానం చేయండి, అదుపులో ఉండండి అని. దాని వలన అంతు లేని సుఖాన్ని పొందుతారు. 

అదాన్తత్వాది దోషత్రయ | కరావయా హా త్రిదోషక్షయ | 
హా ఎకాక్షర స్వల్ప ఉపాయ | శిష్యార్థ గురురాయ యోజితీ | ||౧౪౭|| 

147. దయ లేకుండా, అదుపు లేకుండా, దానం చేయకుండా ఉండటం - ఈ మూడు దోషాలను తొలగించటానికి, గురుదేవులు భక్తులకు ‘ద’ అనే ఒక అక్షర చిన్న ఉపాయాన్ని తెలియ చేశారు. 

కామ క్రోధ ఆణి లోభ | ఆత్మోన్నతీలాగీ అశుభ | 
తయాంచా జయ అతి దుర్లభ | యదర్థ సులభ ఉపాయ హా | ||౧౪౮|| 

148. కామం, క్రోధం, మరియు లోభం, ఇవి ఆత్మను తెలుసుకోవడానికి కలిగే అడ్డంకులు. వీనిని జయించటం చాలా కష్టం. దానికి ఇదే సులభమైన ఉపాయం. 

జైసీ హీ శ్రుతీ¹² తైసీచ స్మృతీ | తియేచీహీ ఏసీచ అనుమతీ | 
తియేచే అవతరణ శ్రోతయాంప్రతీ | దృఢ ప్రతీత్యర్థ దేతసే | ||౧౪౯||

149. శృతిలో ఉన్నట్టే, స్మృతిలో కూడా ఇది చెప్పబడి ఉంది. శ్రోతలకు వివరంగా తెలియటానికి, చెబుతున్నాను.

త్రివిధం నరకస్యేదం ద్వారం నాశనమాత్మనః| 

కామః క్రోధస్తథా లోభస్తస్మాదేతత్రయం త్యజేత్ || 

-శ్రీమద్భగవద్గీతా, అ,౧౬, శ్లోక ౨౧

కామ క్రోధ లోభ జాణ | హీ నరకాచీ ద్వారే తీన | 
యాంచే పాయీ ఆత్మవినాశన | యదర్థ నిక్షూన త్యాగావే | ||౧౫౦||

150. కామ క్రోధ లోభాలు నరకానికి మూడు ద్వారాలు. వీనివలన ఆత్మ నశిస్తుంది. అందుకే ఈ మూడిటినీ త్యజించాలి. 

పరమ దయాళూ సాఈ సమర్థ | సాధావయా భక్తహితార్థ | 
తయాంలాగీ దక్షిణా మాగత | శిక్షణహీ దేత త్యాగాచే | ||౧౫౧|| 

151. పరమ దయాళువైన సాయి సమర్థులు, భక్తుల శ్రేయస్సుని కోరి, వారి కోసమే దక్షిణను అడిగి, వారికి త్యాగాన్ని బోధించేవారు. 

దక్షిణేచీ కాయ కింమత | సాధావయా గురువచనార్థ | 
ప్రాణహీ ద్యావయా నాహీ జో ఉద్యత | తయాచా పరమార్థ కాయసా | ||౧౫౨|| 

152. అసలు దక్షిణకున్న విలువ ఏమిటి? గురువుయొక్క ఉపదేశాన్ని సాధించటానికి, తక్షణమే ప్రాణాన్నైనా ఇవ్వటానికి సిద్ధంగా లేనివారికి, పరమార్థానికి విలువ ఏముంటుంది? 

ఖరేంచ భక్త కల్యాణావీణ | బాబాంస కాయ దక్షిణేచే కారణ | 
స్వయే తయాంచే నవ్హతే జీవన | అవలంబూన దక్షీణేవరీ | ||౧౫౩|| 

153. నిజానికి, భక్తుల శ్రేయస్సు కొరకు కాకపోతే, దక్షిణను అడిగే అవసరం బాబాకేముంది? వచ్చే దక్షిణపై వారి జీవితం ఆధార పడలేదు. 

పోటాసాఠీ భిక్షా మాగత | దక్షిణేపోటీ నవ్హతా స్వార్థ | 
దక్షిణాదానే శుద్ధచిత్త్త | వ్హావేత నిజభక్త హా హేత | ||౧౫౪|| 

154. జీవితాధారం కోసం, పొట్ట కోసం, వారు భిక్షను అడుక్కునేవారు. దక్షిణ వారి స్వంతానికి కాదు. దక్షిణ ఇవ్వటంతో భక్తుల మనసులు పరిశుద్ధం కావాలని వారి ఉద్దేశం. 

ఉపరినిర్దిష్ట వేదవచన | తదనుసార దక్షిణా ప్రదాన | 
ఆధీ ఘడవూని ఆణిల్యావాంచూన | న ఘడే పూజన సంపూర్ణ | ||౧౫౫|| 

155. పైన చెప్పిన వేద మంత్రం ప్రకారం, మొదలు దక్షిణ ఇవ్వకుండా గురు పూజ పూర్తి కాదు. 

పురే ఆతా హా దక్షిణా గ్రంథ | విశద ఝాలా తన్మథితార్థ | 
నాహీ అభిలాష నా స్వార్థ | భక్తస్వహితార్థ దక్షిణా | ||౧౫౬|| 

156. ఈ దక్షిణ ప్రసంగాన్ని ఇప్పుడు చాలిద్దాం. దక్షిణ ఇవ్వటం వెనుక ఉన్న ఉద్దేశం గురించి బాగా చర్చించడమైంది. డబ్బు మీద దురాశతో కాని, స్వంతానికి కాని, బాబా దక్షిణ అడగలేదని, భక్తుల మంచి కొరకే దక్షిణ తీసుకునే వారని తెలుసుకుంటే చాలు. 

మ్హణూని ఆతా కథాభాగ | పుఢే నివేదూ యథాసాంగ | 
ఏకా రతనజీ దక్షిణా ప్రసంగ | కౌతుక చాంగ సాఈంచే | ||౧౫౭|| 

157. ఇప్పుడు కథను ముందువరిద్దాం. రతనజీ ఇచ్చిన దక్షిణ గురించి, సాయియొక్క విచిత్ర లీలను వినండి. 

శ్రోతీ పూర్ణ కృపాపూర్వక | పరిసిజే హే అద్భుత కథానక | 
సాఈస్వరూప కైసే వ్యాపక | కైసే అలోకిక దేఖిజే | ||౧౫౮|| 

158. ఈ అద్భుతమైన కథను, శ్రోతలు దయతో పూర్తిగా విని, అన్ని చోట్లా సాయియే ఉండటం గురించి తెలుసుకోండి. 

శేటీపాశీ దక్షిణా మాగతా | సాఈ కథితీ పూర్వవృత్తాంతా | 
పరి తో నాఠవే శేటీచే చిత్తా | వాటలీ విస్మయతా తయాంసీ | ||౧౫౯|| 

159. సేటు దగ్గర దక్షిణ తీసుకునేటప్పుడు, సాయి అతనికి వెనుక జరిగిన ఒక అనుభవాన్ని తెలియ చేశారు. సేటుకు అది అర్థం కాక, చాలా ఆశ్చర్యం కలిగించింది. 

“తీన రుపయే చౌదా ఆణే | త్వాం మజ దిధలే తే మీ జాణే | 
బాకీ జే ఆణిలే మజకారణే | తే మజ దక్షిణే దేఈ గా” | ||౧౬౦||

160. “మూడు రూపాయలు పధ్నాలుగు అణాలను నువ్వు నాకిచ్చావు అని నాకు తెలుసు. నా కోసం తెచ్చిన మిగతా దక్షిణను ఇప్పుడు ఇవ్వు” అని చెప్పారు. 

హేంచి బాబాంచే ప్రథమదర్శన | ఏకూని బాబాంచే హే వచన | 
రతనజీ శేట విస్మయాపన్న | కరూ స్మరణ లాగతీ | ||౧౬౧|| 

161. రతనజీ బాబాను చూడటం అదే మొదటి సారి. బాబా మాటలను విని, ఆ సేటు చాలా ఆశ్చర్య పడి, వెనుకటి జ్ఞాపకాలను గుర్తుకు తెచ్చుకోసాగాడు.

శిరడీస పూర్వీ ఆలో నాహీ | కోణాసవే న పాఠవిలే కాంహీ | 
ఏసే అసతా ఆశ్చర్య పాహీ | మహారాజ సాఈ వదతీ హే | ||౧౬౨|| 

162. ఎంత గుర్తుకు తెచ్చుకున్నా, అంతకు మునుపు తను ఎప్పుడూ శిరిడీకి రాలేదు. ఎవరితోనూ డబ్బు పంపలేదు. అలాంటప్పుడు, మహారాజు చెప్పినది ఆశ్చర్యమే కదా! 

నాహీంచ ఏసే కధీ ఘడలే | రతనజీ మనీ బహు అవఘడలే | 
దక్షిణా దిధలీ పాయా పడలే | తయా నులగడలే తే కోడే | ||౧౬౩|| 

163. రతనజీ మనసులో చాలా ఇబ్బంది పడ్డాడు. దక్షిణను ఇచ్చి బాబా పాదాలపై పడ్డాడు. అతనికి బాబా చెప్పిన పొడుపు కథలాంటి మాటలు అసలు అర్థం కాలేదు. 

తే తితుకేంచి రాహూని గేలే | ప్రయోజన యేణ్యాచే నివేదన కేలే | 
పునశ్చ పాయీ లోటాంగణ ఘాతలే | జోడూని బైసలే నిజహస్త | ||౧౬౪|| 

164. ఆ చిక్కుముడి అలాగే ఉండి పోయింది. తను వచ్చిన కారణం బాబాకు మనవి చేసి వారి పాదాలకు మరల సాష్టాంగ నమస్కారం చేసి, చేతులు జోడించుకుని కూర్చున్నాడు. 

శేటజీ మనీ బహు ధాలే | మ్హణతీ “బాబా బరే కేలే | 
పూర్వభాగ్య ఉదయా ఆలే | దర్శన ఝాలే పాయాంచే ||౧౬౫|| 

165. సేటుకు మనసులో చాలా తృప్తి కలిగింది. ‘బాబా! నా పూర్వ జన్మ పుణ్యం వలనే, మీ పాదాల దర్శనం ఈ రోజు లభించింది. 

మీ దుర్దైవీ అల్పజ్ఞ | నేణే పూజా అర్చా యజ్ఞ | 
విధివశే హే త్రికాలజ్ఞ | ప్రాజ్ఞదర్శన ఘడలే కీ | ||౧౬౬|| 

166. ‘నేను దౌర్భాగ్యుణ్ణి. అసలు జ్ఞానం లేనివాణ్ణి. పూజ, అర్చనలు, యజ్ఞాలు, ఇవేవీ నాకు తెలియవు. అదృష్టం కొద్ది త్రికాల జ్ఞానులైన మీ దర్శనం కలిగింది. 

ఆపణ జాణతా మాఝీ చింతా | కరా దూర తీ కృపావంతా | 
లోటూ నకా యా అనన్యభక్తా | పాయాంపరతా దయాళా” | ||౧౬౭|| 

167. ‘మీకు నా చింత తెలుసు. దానిని తొలగించండి. దయామయా! నేను మీ భక్తుణ్ణి. మీ పాదాలకు శరణుజొచ్చాను. నన్ను తరిమి వేయకండి’. 

దయా ఉపజలీ సాఈనాథా | మ్హణతీ “చింతా న కరీ వృథా | 
తవ నష్టచర్యే యేథూని ఆతా | పాయా ఉతరతా లాగలా” | ||౧౬౮|| 

168. అని వేడుకున్నాడు. సాయినాథునికి దయ కలిగింది. “అనవసరంగా చింతించకు. నీ దురదృష్టం ఇప్పటినుండి తొలగిపోయింది”. 

ప్రసాద ఉదీచా హాతీ దిలా | కృపేచా కర శిరీ ఠేవిలా | 
“మనాచీ మురాద పురవీల అల్లా” | ఆశీర్వాద దిధలా శేటీస | ||౧౬౯|| 

169. అని, ఉదీ ప్రసాదాన్ని చేతిలో పెట్టి, తమ చేతిని అతని తలపై ఉంచి, “నీ కోరిక అల్లా తీరుస్తాడు” అని సేటును ఆశీర్వదించారు. 

మగ ఆజ్ఞాపన ఘేతలే | రతనజీ పరతోని నాందేడా ఆలే | 
జే జే జైసే ఘడలే | సవిస్తర కథిలే గణుదాసా | ||౧౭౦||

170. బాబా అనుమతిని పొంది, రతనజీ నాందేడుకు మరలి వచ్చాడు. జరిగినదంతా విస్తారంగా దాసగణుకు చెప్పాడు. 

“యథాయోగ్య ఝాలే దర్శన | ఆనందనిర్భర ఝాలే మన | 
ప్రసాదపూర్వక ఆశ్వాసన | ఆశీర్వచన పావలో | ||౧౭౧|| 

171. ‘నా భాగ్యం కొద్దీ మంచి దర్శనమై, నా మనసు ఆనందంతో నిండి పోయింది. ప్రసాదమిచ్చి, నన్ను ఓదార్చారు. వారి ఆశీర్వాదాన్ని కూడా పొందాను. 

యథాస్థిత సర్వ ఝాలే | పరి ఎక నాహీ మజ సమజలే | 
మహారాజ హే కాయ వదలే | కాంహీహీ నుమజలే మజలాగీ | ||౧౭౨|| 

172. ‘అన్నీ బాగానే జరిగాయి. కాని, ఒకటి మటుకు నాకసలు అర్థం కావటం లేదు. సాయి మహారాజు అన్న మాటలు నాకు అర్థం కాలేదు. 

‘తీన రుపయే చౌదా ఆణే | త్వా మజ దిలే మీ జాణే’ | 
బాబాంచే హే కాయ బోలణే | సాంగా స్పష్టపణే మజ సారే | ||౧౭౩|| 

173. ‘“మూడు రూపాయలు పధ్నాలుగు అణాలు నువ్వు నాకిచ్చావని తెలుసు”. బాబా ఎందుకలా అన్నరో నాకు స్పష్టంగా చెప్పండి. 

కుఠలే రుపయే కుఠలే ఆణే | కుఠూని పూర్వీ ఘడలే దేణే | 
యాంతీల ఇంగిత కాంహీచ నేణే | ప్రథమచి జాణే శిరడీచే | ||౧౭౪|| 

174. ‘రూపయలేమిటి, అణాలేమిటి? ఇంతకు మునుపు వారికి నేను ఎలా ఇవ్వగలను? శిరిడీకి వెళ్ళటమే ఇది మొదటి సారి. ఇందులో ఉన్న భావం నాకు అసలు తెలియటం లేదు. 

మజ తో కాంహీ ఉకల న పడే | భాసే మజ హే గూఢ రోకడే | 
దుర్బోధ కేవళ హే మజ కోడే | ఆపణా ఉలగడే తరీ కా” | ||౧౭౫|| 

175. ‘ఆ మాటలలోని రహస్యాన్ని నేను తెలుసుకోలేకుండా ఉన్నాను. మీకేమైనా ఆ రహస్యం బోధపడిందా?’ అని అడిగాడు. 

హా తరీ ఎక చమత్కార | దాసగణూ కరితీ విచార | 
కాయ అసావే యాంతీల సార | మనాచా నిర్ధార హోఈనా | ||౧౭౬|| 

176. ‘నిజంగానే ఇదొక రహస్యం, ఏమిటై ఉంటుంది? ఏమీ తోచకుండా ఉందే’ అని దాసగణు ఆలోచించసాగాడు. 

ఆఠవే పూర్ణ విచారాంతీ | ఎక అవలియాచీ మూర్తి | 
మౌలీసాహేబ జయా వదతీ | ఆఠవలీ చిత్తీ బువాంచ్యా | ||౧౭౭|| 

177. చాలా సేపు ఆలోచించిన తరువాత, అకస్మాత్తుగా ఒక ఔలియా రూపం మనసులో మెదిలింది. ఆ ఔలియా పేరు మౌల్వీసాహేబు. 

జాతీచే హే ముసలమాన | కార్యక్రమ సంతాంసమాన | 
ధందా హమాలీచా కరూన | ప్రాక్తనాధీన వర్తతీ | ||౧౭౮|| 

178. ముస్లిము జాతివాడైనా, అతను చేసే పనులన్ని సాధువులనే పోలి ఉండేవి. వెనుకటి జన్మ ప్రభావం వలన, హమాలి పని చేసే వాడు. 

యాంచే చరిత్ర సవిస్తర దేతా | విషయాంతర హోఈల గ్రంథా | 
మౌలీసాహేబ చరిత్రకథా | ఠావీ సమస్తా నాందేడీ | ||౧౭౯|| 

179. అతని గురించిన వివరాలు విస్తారంగా వ్రాస్తే, అసలు కథ మారి పోయి, ఇంకొక కథ ఏర్పడుతుంది. అతని గూర్చి నాందేడులో అందరికీ తెలుసు. 

శిరడీస జాణే ఠరల్యావరీ | మౌలీసాహేబ యాంచీ ఫేరీ | 
సహజ శేటజీంచే ఘరీ | స్వేచ్చాచారీ జాహలీ | ||౧౮౦||

180. శిరిడీ వెళ్ళాలని సేటు నిశ్చయించుకున్నాక, అనుకోకుండా ఒక రోజు మౌల్వీసాహేబు, తనంతట తానే, రతనజీ ఇంటికి వచ్చాడు. 

తయా ఉభయతా పరస్పర | ప్రేమ హోతే అపరంపార | 
ఫలపాన సుమనహార | యథోపచార అర్పిలే | ||౧౮౧|| 

181. వారిద్దరి మధ్య చాలా ప్రేమ ఉండేది. మౌల్వీసాహేబుకు అతను పళ్ళను, పూల మాలలను శాస్త్రోక్తంగా సమర్పించాడు.

శేటజీస హోఊని ప్రేరణా | దిధలా మౌలీంస ఛోటా ఖానా | 
తేథీల ఖర్చాచీ కల్పనా | స్మరలీ తత్క్షణా గణుదాసా | ||౧౮౨|| 

182. సేటుకు అకస్మాత్తుగా ప్రేరణ కలిగి, ఒక చిన్న విందును కూడా ఏర్పాటు చేశాడు. వెంటనే దాసగణుకు, ఆ విందుకు చేసిన ఖర్చు గుర్తుకు వచ్చింది. 

ఖర్చాచీ యాదీ ఆణవిలీ | పఈన పఈ సర్వహీ ధరలీ | 
తయాచీ మగ ఎకందర కేలీ | బేరీజ ఝాలీ బరోబర | ||౧౮౩|| 

183. ఆ విందుకు చేసిన ఖర్చు జాబితాను తెప్పించాడు. ప్రతి పైసాను లెక్కపెట్టి, మొత్తం ఖర్చు చూడగా, బాబా చెప్పిన దానితో సరిగ్గా సరిపోయింది. 

తీన రుపయే చౌదాచ ఆణే | తంతోతంత అధిక నా ఉణే | 
తయాచీ పావతీ బాబాంనీ దేణే | ఆశ్చర్య బహుగుణే సర్వత్రా | ||౧౮౪|| 

184. మూడు రూపాయలు పధ్నాలుగు అణాలు - అంతకు ఎక్కువా కాదు, తక్కువా కాదు. సరిగ్గా అంతే. కాని, ఆ ఖర్చు అందినట్లు, బాబా రసీదును ఇవ్వటం అందరికీ ఆశ్చర్యం కలిగించింది. 

సాఈ మహారాజ జ్ఞానరాశీ | జాణే బైసోనియా మశీదీసీ | 
భూత భవిష్య వర్తమానాసీ | కవణ్యాహీ దేశీ ఘడో తే | ||౧౮౫|| 

185. సాయి మహారాజు జ్ఞానరాశి. ఎక్కడ, ఏ దేశంలో ఏమి జరిగినా, మసీదులో కూర్చునే, భూత, భవిష్యత్తు, వర్తమానం గురించి బాబా తెలుసుకుంటారు. 

భూతమాత్రీ ఎకాత్మతా | అసలియావీణ సాఈసమర్థా | 
యేఈల కా హా ప్రకార అనుభవితా | అథవా సాంగతా దుజియాంతే | ||౧౮౬|| 

186. అన్ని ప్రాణులు, తాము ఒక్కటే అనే భావన సాయి సమర్థులకు లేకుంటే, ఇలా ఇతరుల అనుభవాలని ఎలా చెప్పగలరు? 

శిరడీపాసూని నాందేడ దూర | దోహీమధ్యే మహదంతర | 
అనోళఖీ హే సంత పరస్పర | సాఈస హీ తార యావీ కైసీ | ||౧౮౭|| 

187. నాందేడు శిరిడీనుండి ఎన్నో మైళ్ళ దూరంలో ఉంది. ఇద్దరు సాధువులూ ఒకరిని ఒకరు ఎరుగరు. మరి ఈ తంతి వార్త సాయికి ఎలా అందింది? 

సాఈమహారాజ తో మీ ఎక | మౌలీబువా కోణీ ఆణిక | 
భేదబుద్ధీచా హా వివేక | నాహీ అనేకత్వ ఉభయాంత | ||౧౮౮|| 

188. సాయి మహారాజు వేరు, మౌల్వీసాహేబు వేరు అనే వేరు బుద్ధి ఆ ఇద్దరిలోనూ లేదు. 

మౌలీబువాంచా తోచి ఆత్మా | అసే సర్వాంచా సర్వాంతరాత్మా | 
పరి యా ఎకాత్మతేచ్యా ధర్మా | ధన్య త్యా వర్మా జాణే తో | ||౧౮౯|| 

189. మౌల్వీసాహేబులోని ఆత్మ, మిగతావారి ఆత్మ, అంతా ఒక్కటే. అందరిలో ఉండే అంతరాత్మ ఒక్కటే. ఇలాంటి ఒక్కటే అనే భావంలోని రహస్యాన్ని తెలుసుకున్న వారు ధన్యులు. 

బాహ్య దేహే జరీ వియుక్త | అంతరీ దోఘే నిత్యయుక్త | 
“తే దోఘే” హీ వాణీ అయుక్త | కధీంహీ విభక్త నవ్హేత తే | ||౧౯౦||

190. కనిపించే ఆ ఇద్దరి దేహాలు వేరైనా, లోపల మటుకు ఆ ఇద్దరూ ఒక్కటే. అసలు, వారిని ఇద్దరు అని అనటం సరికాదు. ఎందుకంటే, వారు వేరువేరుగా ఎప్పుడూ లేరు. 

త్యా దోఘాంచే ఎకజ్ఞాన | ఎకప్రాణ ఎక అనుసంధాన | 
దోఘేహీ ఎక చైతన్యఘన | సమసమాన వృత్తీనే | ||౧౯౧|| 

191. ఆ ఇద్దరిదీ ఒకే జ్ఞానం, ఒకే ప్రాణం, ఒకటే లక్ష్యం, ఒకే చైతన్యం, చేసే పని కూడా ఒక్కటే. 

శిరడీ నాందేడీ మహదంతర | త్యా దోఘాంచే ఎక అంతర¹³ | 
ఎక ప్రాణ ఎక శరీర | తేణే హీ తార పరస్పరా | ||౧౯౨|| 

192. నాందేడు, శిరిడీల మధ్య మైళ్ళ దూరం ఉన్నది నిజమే, కాని, ఆ ఇద్దరిలో ఉన్నది ఒకే మనసు. ఒకరు దేహమైతే, ఇంకొకరు ప్రాణం. అందుకే, వారిద్దరి మధ్య ఆ తంతి వార్త సాధ్యమైంది. 

కాయ నవల హే సాధుసంత | తారాయంత్రే తారారహిత | 
కుఠే కాంహీంహీ ఘడో సృష్టీంత | సాద్యంత అవగత తయాంతే | ||౧౯౩|| 

193. ఈ సాధు సంతులు ఎంత అద్భుతమైన వారో! సృష్టిలో ఎక్కడ ఏమి జరిగినా, తంతి యంత్రంలో తీగలు లేకుండానే, వారికి అన్నీ తెలిసిపోతుంది. 

పుఢే యోగ్య కాళ లోటలా | రతనజీస దేవ పావలా | 
స్త్రియేసీ త్యాచ్యా గర్భ రాహిలా | వృక్ష పాలవలా ఆశేచా | ||౧౯౪|| 

194. తరువాత, కొంత కాలానికి, దేవుడి దయ వలన, రతనజీ భార్య గర్భవతి అయింది. అతనిలో ఆశ అనే చెట్టు చిగురించింది. 

సువేళీ కుటుంబ బాళంత ఝాలే | ఆశీర్వచన సత్య ఝాలే | 
పుత్రరత్న పోటీ ఆలే | ఆనందలే రతనజీ | ||౧౯౫|| 

195. ఒక మంచి సమయంలో, అతని భార్య ప్రసవించింది. బాబా ఆశీర్వాదం నిజమై, అతనికి కొడుకు పుట్టాడు. రతనజీ చాలా ఆనందించాడు. 

పడతా బహుసాల అవర్షణ | వ్హావే అవచట పర్జన్య వర్షణ | 
తైసే హే శేటజీ నివాలే పూర్ణ | పుత్రసంతానప్రాప్తీనే | ||౧౯౬|| 

196. ఎన్నో ఏళ్ళ కరువుతో, అసలు వర్షాలు రాని చోట, అకస్మాత్తుగా కుండపోత వర్షం కురిస్తే కలిగే ఆనందాన్ని, కొడుకు పుట్టడంతో, రతనజీ అనుభవించాడు. పూర్తిగా తృప్తి చెందాడు. 

పుఢే తో వంశవేల జో ఫులలా | యథాక్రమ విస్తారత గేలా | 
కన్యా పుత్రీ సుఖే డంవరలా | సౌఖ్య లాధలా రతనజీ¹⁴ | ||౧౯౭|| 

197. ఆ తరువాత, కాలం గడిచిన కొద్దీ, ఆ వంశం పెరిగింది. క్రమక్రమంగా పెరిగిన సంతానంతో రతనజీ చాలా సుఖంగా ఉన్నాడు. 

పుఢేంహీ జాత సాఈదర్శనా | పావూని తయాంచ్యా ఆశీర్వచనా | 
పూర్ణ జాహల్యా మనకామనా | తుష్టలే మనా రతనజీ | ||౧౯౮|| 

198. తన కోరిక తీరిన తరువాత కూడా, రతనజీ తరచుగా సాయి దర్శనానికి వెళ్ళి, వారి ఆశీర్వాదాలను పొంది, కోరికలన్నీ తీరి, తృప్తిగా ఉన్నాడు. 

వసంతీ జరీ ఆమ్ర సుఫలిత | సర్వచి ఫళే పక్వ న హోత | 
బారా ములాంత చార హయాత | సుఖే నాందత సాంప్రత | ||౧౯౯|| 

199. వసంత ఋతువులో, మామిడి కాయలు బాగా కాసినా, అవన్నీ పళ్ళుగా కాలేవు. అలాగే, పన్నెండుగురు సంతానంలో, నలుగురు మాత్రం బ్రతికారు. ఇప్పుడు సుఖంగా ఉన్నారు. 

యదృచ్ఛేనే జే జే ఘడావే | త్యాంతచి జ్యాచే చిత్త సుఖావే | 
ఏసే రతనజీ గోడ స్వభావే | ఖేద న పావలే తిళభర | ||౨౦౦||

200. ఏమి జరిగినా, మనసు సమంగా ఉండాలనే శాంత స్వభావంగల రతనజీ, జరిగిన వాటికి కొంచెం కూడా చింతించలేదు. 

ఆతా పుఢీల కథేచే సార | సాఈనే భరలే స్థిరచర | 
కోణీ కుఠేహీ బైసూని స్థిర | ఘ్యావా సాచార అనుభవ | ||౨౦౧|| 

201. ఇక తరువాత వచ్చే కథలోని భావం. కదలిక ఉండే, లేని జీవాలు అన్నిటిలోనూ సాయి నిండి ఉన్నారు. కదలకుండా కూర్చుంటే ఎవరైనా సరే, ఎక్కడైనా సరే, ఈ అనుభవాన్ని పొందవచ్చు.

ఠాణే శహరచా ఎక గరీబ లాచార | ఉపనాంవ జయాచే చోళకర | 
కైసే తయాచ్యా భావార్థావర | జాహలే గురువర ప్రసన్న | ||౨౦౨|| 

202. ఠాణా పట్టణంలో దీనుడైన చోళ్కరు అను ఒక పేదవాడు ఉండేవాడు. అతని భక్తి భావానికి గురువర్యులు ఎలా ప్రసన్నులయ్యారు అన్నది ఈ కథలోని సారం. 

పూర్వీ కధీ న పాహిలే దేఖిలే | తయా సాఈస కైసే నవసిలే | 
కైసే తయాంచే మనోరథ పురలే | అనుభవ దిధలే కైసే త్యా | ||౨౦౩|| 

203. సాయిని మునుపు ఎన్నడూ చూడని అతడు, మ్రొక్కుకోగా, అతని కోరిక తీర్చి, బాబా అతనికి చక్కని అనుభవాన్ని కలగ చేయటం గురించి వినండి. 

కాయసే భజన ప్రేమావీణ | వాచణే పోథీ అర్థావీణ | 
దేవ కైంచా భావావీణ | అవఘా శీణ తో సారా | ||౨౦౪|| 

204. ప్రేమ లేని భజన, అర్థం తెలుసుకోకుండా గ్రంథాలను చదవటం, భక్తి లేకుండా దేవుణ్ణి పూజ చేయటం - ఇవన్నీ వ్యర్థం. 

కుంకుమతిలకావీణ భాళ | అనుభవావీణ జ్ఞాన ఫోల | 
నాహీ హే పుస్తకీ విద్యేచే బోల | అనుభవే తోల కరావే | ||౨౦౫|| 

205. కుంకుమ తిలకం లేని నొసలు, అనుభవం లేని జ్ఞానం ఇవన్నీ అర్థం లేనివి. పుస్తకాలలో చదివినంత మాత్రాన జ్ఞానం రాదు. ఈ విలువలను అనుభవంతో తెలుసుకోవాలి. 

కిమర్థ హా ప్రబంధ సాఈలీలా | అనుబంధ యాచా ఠావా న మజలా | 
మజకరవీ జో సాఈనీ లిహవిలా | ఠావే తయాంసీచ ప్రయోజన | ||౨౦౬|| 

206. ఈ సాయి లీలల గ్రంథం దేనికోసం అని మీరు అడుగ వచ్చు. దాని ఉద్దేశమేదో నాకు తెలియదు. ఏ ప్రయోజనానికై బాబా నాతో దీనిని వ్రాయిస్తున్నారో అది వారికే తెలియాలి. 

శివాయ గ్రంథాస లాగే అధికారీ | మీ తో సాఈంచీ కరితో చాకరీ | 
తయాంచీ హీ దఫ్తరదారీ | ఆజ్ఞాధారీ తయాంచా | ||౨౦౭|| 

207. పైగా, ఇలాంటి గ్రంథ రచనకు పరమార్థంతో కూడిన అర్హత చాలా అవసరం. నేను కేవలం సాయి సేవకుణ్ణి. ఏ అర్హతా లేనివాణ్ణి. వారు చేయమన్న పనిని చేస్తున్నాను, అంతే. 

శ్రోతే చాతక తృషాకీర్ణ | సాఈ సమర్థ స్వానందఘన | 
వర్షే అగాధ కథాజీవన | తృషా శమన కరావయా | ||౨౦౮|| 

208. చాతక పక్షులవలె, దప్పికతో అలమటిస్తున్న శ్రోతల దప్పికను తీర్చటానికి, సాయి సమర్థులు ఈ సులభంగా తెలుసుకోలేని కథా వర్షాన్ని కురిపిస్తున్నారు. 

జియా సత్తేనే హే వాణీ | జయాంచే హే చరిత్ర వర్ణీ | 
తయాంచియా పదరజకణీ | ఘేఊ లోళణీ హే కాయా | ||౨౦౯|| 

209. ఏ మాటలతో ఈ చరిత్రను వర్ణించటానికి సాహసిస్తున్నానో, ఆ మాటల వెనుక ఎవరి శక్తి ప్రభావం ఉన్నదో, వారి పాద ధూళిలో నా ఈ దేహాన్ని దొర్లిస్తాను. 

తోచ యా వాచేచా ప్రవర్తవితా | తోచ నిజకథేచా కథయితా | 
త్యాచేచ పాయీ హోవో స్థిరతా | చంచల చిత్తా మాఝియా | ||౨౧౦||

210. ఈ మాటలను పలికించేది వారే. నా ద్వారా తమ కథను చెప్పించేదీ వారే. నిలుకడ లేని నా మనసు వారి పాదాలయందు స్థిరపడుగాక. 

జైసే హే కాయిక ఆణి వాచిక | తైసేంచ భజన హే మానసిక | 
ఘడో మజ అక్షయ సుఖదాయక | దీన మీ పాఈక సాఈంచా | ||౨౧౧|| 

211. దేహంతో, మరియు మాటలతో జరిగే ఈ భజన అంత వరకే కాకుండా, మానసికంగా కూడా జరిగి, అంతు లేని సుఖాన్ని నాకు కలుగచేయాలి. ఎందుకంటే, నేను వారి దీనాతి దీనుడైన సేవకుడు. 

చరిత్ర వదతా ఆణి వదవితా | జరీ సాఈచ నటలా తత్త్వతా | 
తరీ కాయ భిన్న తచ్చ్రోతా | తోహీ న పరతా సాఈవీణ | ||౨౧౨|| 

212. నేను బాబాయొక్క విధేయుడైన పాద సేవకుడు. ఈ చరిత్రను చెప్పటం, చెప్పించటం, అంతా సాయియే అయినప్పుడు, వినేవారు మాత్రం ఎలా వేరు అవుతారు? వారు కూడా సాయి రూపమే. సాయి కంటే వేరే కారు. 

దిసాయా దిసే చరిత్ర కేవళ | పరి హా సకళ సాఈంచా ఖేళ | 
స్వయేంచ హోఊని ఖేళియా ప్రేమళ | ఖేళ హా ప్రబళ మాండిలా | ||౨౧౩|| 

213. చూడటానికి, ఇది కేవలం జీవిత చరిత్రలా కనిపిస్తుంది. కానీ, నిజానికి ఇవన్నియూ సాయియొక్క లీలలే. ప్రేమతో, స్వయంగా సాయియే ఈ లీలలను చేసినది. 

అగాధ సాఈబాబాచరిత్ర | భక్తాంసీ అనుభవ దావూని విచిత్ర | 
కరూని మజలా నిమిత్తమాత్ర | తుష్టవీత నిజఛాత్ర సముదాయ | ||౨౧౪|| 

214. సాయిబాబా చరిత్ర అంతు లేనిది, ఊహకందనిది. నన్ను నిమిత్త మాత్రునిగా చేసి, తమ భక్తులకు విచిత్రమైన అనుభవాలను కలుగచేసి, భక్తులను తృప్తి పరుస్తున్నారు. 

చరిత్ర నవ్హే హా సుఖాచా ఠేవా | నిజ పరమామృతాచా మేవా | 
భాగ్యే ఆగళా తేణేంచి సేవావా | భక్తి భావా కరోనీ | ||౨౧౫|| 

215. ఇది చరిత్ర మాత్రమే కాదు. ఆనందమంటే ఏమిటో తెలియచేసే కథలు. తీయనైన పరమ అమృతం. అదృష్టమున్న వారు, భక్తి నమ్మకంతో దీనిని తీసుకోవాలి. 

నవల గురుకృపేచా మహిమా | స్మరణ రహావే భక్తా ఆమ్హా | 
మ్హణవూనియా గ్రంథపరిశ్రమా | భక్తవిశ్రామార్థ సేవిలే | ||౨౧౬|| 

216. విచిత్రమైన ఈ గురు కృపా మహిమను, భక్తులు ఎల్లప్పుడూ గుర్తుంచుకోవాలని, మరియు ఆ భక్తులకు శాంతి, సంతోషం కలగాలి అని నేను ఈ గ్రంథ రచనకు శ్రమ పడ్డాను. 

ఆవడీ హే చరిత్ర గాతా | ఉల్లసేల శ్రవణసంపన్నతా | 
కథానువృత్త్యనువాదే భక్తా | భక్తిప్రేమళతా వాఢేల | ||౨౧౭|| 

217. ప్రేమతో ఈ చరిత్రను గానం చేస్తే, వినేవారి ఆనందం ఎక్కువ అవుతుంది. మరల మరల చదివి, వీని నీతులను నిజ జీవితంలో ఆచరిస్తే, భక్తుల భక్తి, ప్రేమ పెరుగుతాయి. 

శ్రవణ కరితా రాత్రందిన | తుటేల మాయా మోహ బంధన | 
నిరసేల త్రిపుటీచే భాన | సుఖ సంపన్న శ్రోతేజన | ||౨౧౮|| 

218. రాత్రింబగళ్ళూ వింటే, మాయ మోహంనుంచి కలిగిన బంధనాలు విడిపోతాయి. త్రిపుటి (చూసేవాడు, చూసేది, దృశ్యము వేరు వేరు అనే భావన) తొలగిపోయి, విన్నవారు సుఖ సంపన్నులౌతారు. 

ధరూని శ్రీసాఈచరణ | హేమాడ అనన్యభావే శరణ | 
విసంబూ న పావే ఎకహీ క్షణ | పాయీంచ లోటాంగణ అఖండ | ||౨౧౯||

219. శ్రీ సాయి పాదాలను పట్టుకుని, అంతు లేని భక్తితో హేమాడు శరణుజొచ్చుతున్నాడు. మరియు ఆ పాదాలను క్షణమైనా వదలకుండా, సాష్టాంగ నమస్కారం చేస్తున్నాడు. 

|ఇతి శ్రీ సంతసజ్జన ప్రేరితే | భక్త హేమాడపంతవిరచితే| 

|శ్రీసాఈసమర్థసచ్చరితే | రతనజీ సాఈసమాగమో నామ | 

|చతుర్దశోధ్యాయః సంపూర్ణః |

||శ్రీసద్గురుసాఈనాథార్పణమస్తు||శుభం భవతు||

 

టిపణీ: 
1. శేపటీ వ శింగే యాంఖేరీజ. 2. కాలరూపీ సర్పానే గ్రాసలేల్యా. 
3. మిథ్యా ఆరోప, భ్రమ. 4. రతనజీ శాపూరజీ వాడియా మిలకాంట్రక్టర, నాందేడ. 
5. ఉచ్చస్థానస్థిత. 6. దక్షిణా దేణారే. 7. సువర్ణదాన దేణారే. 
8. జ్ఞానవాన. 9. చిత్తశుద్ధవాన. 10. వేదభాగాంత 11. బృహదారణ్యక, అ.౫. బ్రా. ౨ 
12. బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్య పంచమాధ్యాయ, ద్వితీయ బ్రాహ్మణ (శ్రీమచ్ఛంకరాచార్య) 
13. మన. 

14. రావబహాదూర హరీ వినాయక సాఠే శిరడీస కసే గేలే హే దాసగణూంనీ ఆపల్యా అర్వాచీన భక్తలీలామృతాచ్యా ఎకవిసావ్యా అధ్యాయాత సాంగితలేచ ఆహే. త్యా వేళీ మహారాజాంనీ త్యాంనా ఆశీర్వాద దిలా హోతా – “తూ లగ్న కర, తులా ములగా హోఈల”. త్యాప్రమాణే సాఠ్యాంనీ లగ్న కేలే. కాహీ దివసాంనీ త్యాంచే కుటుంబ గర్భార రాహిలే; పణ ములగా న హోతా ములగీ ఝాలీ. అర్థాత సాఠ్యాంచా ఫార హిరమోడ ఝాలా. నంతర త్యాంచే కుటుంబ దుసర్యాందా గర్భార రాహిలే తేవ్హాహీ ములగీచ ఝాలీ. అర్థాత సాఠే ఫారచ ఉదాస ఝాలే; పణ మహారాజాంచా ఆశీర్వాద వాయా గేలా నాహీ. సాఠ్యాంచే కుటుంబ తిసర్యాందా గర్భార హోఊన ములగా ఝాలా వ తో ములగా మహారాజాంచ్యా కృపేనే సుఖరూప ఆహే.